Giáo án Ngữ văn 7 theo CV417 - Tuần 24+25 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Đào Dương

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn 7 theo CV417 - Tuần 24+25 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Đào Dương

1. Soạn : 12/ 3/ 2021- Dạy: / 3/ 2021 Tuần 24, 25 – CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP: ĐỌC- HIỂU VÀ LÀM VĂN NGHỊ LUẬN CHỨNG MINH ( Tổng số tiết : 8 tiết) A- Mục tiêu cần đạt 1- Kiến thức: - Sơ giản về tác giả Phạm Văn Đồng và Hoài Thanh. - Cảm nhận được một trong những phẩm chất cao đẹp của Bác Hồ là đức tính giản dị : giản dị trong lối sống, trong quan hệ với mọi người, trong việc làm và lời nói, bài viết; Hiểu được quan niệm của Hoài Thanh về nguồn gốc cốt yếu, nhiệm vụ và công dụng của văn chương trong lịch sử loài người. - Hiểu được nghệ thuật nghị luận, phong cách nghị luận của hai tác giả trong bài viết, đặc biệt là cách nêu luận điểm rõ ràng, nêu dẫn chứng cụ thể, toàn diện, kết hợp với giải thích, bình luận ngắn gọn mà sâu sắc. Từ đó hiểu phương pháp lập luận chứng minh; yêu cầu đối với một đoạn văn chứng minh. 2- Về kĩ năng: - Đọc- hiểu văn bản nghị luận xã hội. - Đọc diễn cảm và phân tích nghệ thuật nêu luận điểm và luận chứng trong văn bản nghị luận. - Vận dụng trình bày luận điểm trong bài văn nghị luận. 3- Về thái độ: - Cảm phục, kính trọng lối sống, vẻ đẹp nhân cách Bác Hồ. - Trân trọng, ngưỡng mộ tài năng văn chương của Hoài Thanh. - Học tập cách viết văn nghị luận chứng minh của hai tác giả . => Định hướng năng lực, phẩm chất: - NL giải quyết vấn đề, cảm thụ thẩm mĩ, hợp tác, sáng tạo. - PC: Yêu lãnh tụ, nhân ái với mọi vật và con người, trách nhiệm lưu giữ giá trị văn hóa dân tộc, chăm chỉ hoàn thành nhiệm vụ học tập của bản thân. B- Chuẩn bị: 1- Thầy: Giáo án, sgk, sgv, bảng phụ 2- Trò: Sgk, chuẩn bị bài. C- Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Khởi động. - Mục tiêu: Tạo tâm thế kết nối vào bài mới. - PP, KT: Nêu vấn đề. - Hình thức: cả lớp. - NL, PC: + NL: Giải quyết vấn đề. + PC: Chăm chỉ, trách nhiệm. - Thời gian: 5’ * Ổn định tổ chức. * Khởi động vào bài mới: - Chiếu một vài hình ảnh về lãnh tụ Hồ Chí Minh: hoạt động cách mạng và lối sống giản dị. ? Em có suy nghĩ gì về con người của Bác 96
2. - GV dẫn vào bài: Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới: Tiết 92, 93- Văn bản: ĐỨC TÍNH GIẢN DỊ CỦA BÁC HỒ (Phạm Văn Đồng) - Mục tiêu: Nắm những nét cơ I- Đọc và tìm hiểu chung : bản về tác giả, tác phẩm( xuất xứ, bố cục, PTBĐ, luận điểm ) - Phương pháp và KT : Đọc sáng tạo, KT đặt câu hỏi. - Hình thức: cá nhân, nhóm. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: + Hình thành NL tự học. + Phẩm chất: Chăm chỉ. - Thời gian: 15 phút. 1- Tác giả : ? Trình bày đôi nét về tác giả TL cá nhân - (1906 - 2000) - quê xã Đức Tân, Mộ Phạm Văn Đồng ? Đức, Quảng Ngãi. - Là nhà cách mạng nổi tiếng, nhà văn hóa lớn, từng giữ nhiều cương vị quan trọng của Đảng và Nhà nước. 2- Tác phẩm. a- Đọc và tìm hiểu chú thích : - GV hướng dẫn cách đọc giọng HS đọc * Đọc tha thiết như giãi bày, tâm sự, Nhận xét * Tìm hiểu chú thích khâm phục, ngợi ca. - GV đọc 1 đoạn - Gọi HS đọc - Tìm hiểu chú thích sgk. b- Tìm hiểu chung về tác phẩm : ? Bài văn có xuất xứ từ đâu ? TL cá nhân * Xuất xứ : - Trích từ bài diễn văn « Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại » đọc trong lễ kỉ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1970). ? Xác định kiểu VB? TL cá nhân * Kiểu VB : ? Phương thức biểu đạt? - Nghị luận. ? Luận điểm chính của Vb là - Lập luận chứng minh. gì? - Luận điểm chính: Đức tính giản dị của Bác Hồ. ? Hãy xác định bố cục của VB? TL cá nhân * Bố cục: 2 phần ( GV: vì đây là đoạn trích nên P1. Từ đầu -> tuyệt đẹp : Nhận định 97
3. không có bố cục MB, TB, KB. chung về đức tính giản dị của Bác Hồ . Đây chỉ gồm hai phần đầu, P2. Còn lại : Chứng minh những biểu thiếu kết bài ) : hiện về sự giản dị của Bác Hồ . - Mục tiêu: Hiểu được đức tính II- Phân tích : giản dị của Bác Hồ làm nên nét vĩ đại của con người Bác. - Phương pháp: KT đặt câu hỏi, chia sẻ cặp đôi. - Hình thức: Cá nhân, cặp đôi. - NL, PC: + NL: trình bày 1 phút, hợp tác, cảm thụ thẩm mĩ. + PC: Yêu lãnh tụ, trách nhiệm lưu giữ giá trị văn hóa dân tộc, chăm chỉ hoàn thành nhiệm vụ học tập của bản thân. - Thời gian: 28’ 1- Nhận định về đức tính giản dị của - Quan sát đoạn văn đầu: Bác Hồ. ? Tác giả nhận xét khái quát về TL cá nhân Điều quan trọng cần làm nổi bật là sự đức tính giản dị của Bác Hồ qua nhất quán giữa cuộc đời hoạt động câu văn nào? chính trị lay trời chuyển đất với đời sống bình thường vô cùng giản dị và khiêm tốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. ? Nhận xét về cách nêu vấn đề TL cá nhân - Nêu vấn đề ngắn gọn, trực tiếp. của tác giả? ( GV: NAQ là người dân VN đầu tiên, người dân thuộc địa đầu tiên dám đứng lên đòi thực dân Pháp phải đảm bảo quyền sống, quyền tự do cho nhân dân các nước thuộc địa. Người đã sáng lập ra Đảng CS VN và nhiều tổ chức CM trong nước. Là lãnh tụ của dân tộc VN, Người khai sinh ra nước VN dân chủ CH, cùng nhân dân chèo lái con thuyền CM, đập tan ách thống trị của td Pháp và ĐQ Mĩ. Đó là cuộc đời chính trị lay trời chuyển đất của HCM. Tuy nhiên Người cũng lại là một con người vô cùng giản dị. 98
4. ? Như vậy với cách nêu vấn đề TL cá nhân -> Khẳng định đức tính giản dị của Bác ấy, ta thấy tác giả muốn khẳng Hồ, đó là sự nhất quán giữa cuộc đời định điều gì? hoạt động chính trị với đời sống bình thường của Bác. ? Những từ ngữ trong sáng, TL cá nhân - Những từ ngữ trong sáng, thanh thanh bạch, tuyệt đẹp thể hiện bạch, tuyệt đẹp-> thể hiện sự ngợi ca, thái độ nào của tác giả? ( niềm tự hào về lãnh tụ của tác giả. GV: Sự trong sáng, thanh bạch của Bác vừa bắt nguồn từ nhân dân, góp phần nâng cao cuộc đời và phẩm giá làm người trong sáng, thanh bạch cho nhân dân). - Gv chuyển ý: ? Sau khi nêu nhận định chung HS bộc lộ về đức tính giản dị của Bác, tác giả đã làm gì? ( HS: Chứng minh đức tính giản dị của Bác ở nhiều phương diện khác nhau). 2- Những biểu hiện của đức tính giản - GV đọc đoạn VB tiếp theo: dị của Bác Hồ. ? Tác giả đã chứng minh đức TL cá nhân tính giản dị của Bác bằng những luận điểm nào? ( Dự kiến: - Giản dị trong lối sống, trong quan hệ với mọi người. - Giản dị trong cách nói và viết) a- Giản dị trong lối sống : ? Tác giả đã chứng minh những TL cá nhân phương diện nào trong lối sống giản dị của Bác? ( Dự kiến: - Giản dị trong bữa ăn. - Giản dị trong nơi ở. - Cách làm việc. - Quan hệ với mọi người). Tổ/c thảo luận nhóm: 7’ (Kĩ thuật mảnh ghép + Vòng 1: Nhóm chuyên gia Biểu hiện Nhận xét - Lớp học chia thành 4 nhóm, - Tạo nhóm về lối sống mỗi nhóm 9 hs. GV đánh số HS - HĐ cá Bữa - vài ba món Đạm bạc, 99
5. lần lượt từ 1 đến 9. nhân: 2’; HĐ ăn đơn giản tiết kiệm, - Nhiệm vụ: nhóm 2’ - không để rơi dân dã. Nhóm 1: Tìm những chi tiết vãi kể về bữa ăn thường ngày của - ăn xong, cái Bác? bát bao giờ Nhóm 2: Sự giản dị trong nơi cũng sạch ở của Bác được thể hiện qua - thức ăn còn lại những chi tiết nào? được sắp xếp Nhóm 3: Chỉ ra sự giản dị tươm tất. trong cách làm việc của Bác? Nơi ở + nhà sàn chỉ Đơn sơ, Nhóm 4: Tìm những biểu hiện vẻn vẹn vài ba thoáng về sự giản dị của Bác trong phòng mát. quan hệ với mọi người? + luôn lộng gió + Vòng 2: Nhóm mảnh ghép và ánh sáng, - Hình thành 4 nhóm mới: phảng phất Nhóm 1: HS số 1,2; nhóm 2: hương thơm của HS 3,4; Nhóm 3: HS 5,6; nhóm hoa vườn. 4: HS 7,8,9. - GV phát bảng nhóm kẻ sẵn - Chia sẻ nội Cách - tự làm từ việc Tỉ mỉ, yêu nội dung hd. dung thảo làm rất lớn đến việc công việc. - Nhiệm vụ mới: luận nhóm ở việc rất nhỏ. ? Những chi tiết về sự giản dị vòng 1. - Việc gì tự làm của Bác cho ta thấy điều gì? - HĐ nhóm được thì không vòng 2: 3’. cần người giúp. - Đại diện Quan - Viết thư cho 1 Gần gũi, nhóm mới hệ đồng chí yêu thực hiện với - Nói chuyện với thương, nhiệm vụ mọi các cháu miền quan tâm. trình bày và người Nam chia sẻ kết - Đi thăm nhà quả. tập thể của công - Các nhóm nhân từ nơi làm bổ sung việc đến phòng nhận xét. ngủ nhà ăn - Đặt tên cho người phục vụ - Gv bổ sung, kết luận. - GV đọc đoạn cuối: ? Trong đoạn này, tác giả giải TL cá nhân - Tác giả giải thích và bình luận về lí thích và bình luận điều gì ? do và ý nghĩa của đức tính giản dị của ? Trước hết, tác giả nhắc nhở Bác: mọi người điều gì ? Chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh cao theo 100
6. kiểu nhà hiền triết ẩn dật. ( GV giải thích tu hành, hiền triết, ẩn dật: Bác sống không phải ăn cơm chay, ép xác khổ hạnh như các nhà tu hành, cũng không sống theo kiểu ẩn dật vui với thiên nhiên, với ruộng vường như muốn quên hết sự đời như các bậc hiền nhân xưa). ? Vậy tác giả giải thích lí do và TL cá nhân + Giải thích: Bác Hồ sống đời sống ý nghĩa của lối sống giản dị của giản dị của quần chúng nhân dân ? Bác bằng câu văn nào ? Em hiểu gì về lí do đó? ( Dự kiến: + Bác sống giản dị vì cuộc đời Bác luôn gắn liền với cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân. + Bác sống giản dị vì Người được tôi luyện trong cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân. ? Câu văn nào ghi lời bình luận TL cá nhân + Bình luận: Đời sống vật chất giản dị của tác giả về ý nghĩa của lối thế giới ngày nay sống giản dị của Bác ? Em hiểu lời bình đó như thế nào ? ( GV: -> Lối sống giản dị hoà hợp với các giá trị tinh thần khác làm thành phẩm chất cao quý tuyệt đẹp ở Bác Hồ. Đó là biểu hiện của đời sống thật sự văn minh. Vì đó là cuộc sống phong phú, cao đẹp về tinh thần, tình cảm, không màng đến hưởng thụ vật chất, không vì riêng mình). ? Từ đó, tác giả muốn nhắn gửi TL cá nhân chúng ta điều gì ? ( Dự kiến: Hãy tìm hiểu, suy ngẫm về đức tính giản dị trong cách sống của Bác Hồ, để nhớ Bác, biết ơn, kính trọng và mãi mãi noi gương Bác). ? Em có nhận xét gì về trình tự TL cá nhân ->- Trình tự lập luận chặt chẽ, dễ hiểu, lập luận của tác giả và cách đưa đi từ lối sống đến quan hệ với mọi 101
7. dẫn chứng, lí lẽ trong đoạn này? người( để khẳng định 1 cách thuyết phục lối sống giản dị của Bác). - Dùng dẫn chứng chọn lọc, tiêu biểu, giản dị, đời thường, gần gũi với mọi người; liệt kê, dẫn chứng tiêu biểu . - Xen giữa những lời kể, những dẫn chứng là lời nhận xét, lời bình luận( nhỏ nhẹ mà thấm thía thể hiện cảm xúc kính trọng sâu sắc của tác giả). - Kết hợp giải thích, chứng minh và bình luận ( làm cho luận điểm càng thêm thuyết phục) ? Với cách lập luận ấy, tác giải TL cá nhân => Tác giả làm nổi bật lối sống giản dị thuyết phục ta điều gì? Qua đó của Bác từ nếp sinh hoạt đến quan hệ thể hiện tình cảm gì của tác giả với mọi người. Tất cả toát lên sự thanh ? bạch, gần gũi đáng trân trọng ở Bác. Tình cảm quý trọng, khâm phục, ngưỡng mộ trước lối sống giản dị của Bác. (Gv: Rõ ràng, chúng ta thấy ở Bác có những việc làm rất bình thường, giản dị mà có lẽ không mấy ai trong đ/s thường nhật để ý đến. Đã có rất nhiều nhà thơ ca ngợi cách sống giản dị của Bác mà khổ thơ sau của nhà thơ Tố Hữu là tiêu biểu : Nhà Bác đơn sơ một góc vườn Bác vẫn thường đi khắp thế gian) ? Luận điểm thứ hai mà tác giả TL cá nhân b- Giản dị trong cách nói và viết. đưa ra để chứng minh đức tính giản dị của Bác là gì? ? Nội dung chính của phần này TL cá nhân Giản dị trong đời sống, giản dị tập trung trong câu văn nào? trong lời nói và bài viết ? Sự giản dị trong cách nói và TL cá nhân - Mục đích: vì muốn cho quần chúng bài viết của Bác nhằm mục đích nhân dân hiểu được, nhớ được, làm gì? được. ? Để làm sáng tỏ sự giản dị TL cá nhân - Đưa ra những câu nói mang ý nghĩa trong cách nói và viết của Bác, lớn lao nhưng được diễn đạt dễ hiểu: tác giả đã dẫn những câu nói + Không có gì quý hơn độc lập tự do nào của Bác ? + Nước VN là một, dân tộc VN là một, 102
8. sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lí ấy không bao giờ thay đổi. ? Những câu nói đó khẳng định TL cá nhân -> Khẳng định cái quý giá nhất đối với điều gì? mỗi người, mỗi dân tộc là độc lập, tự do. Khẳng định dân tộc VN là dân tộc có truyền thống đoàn kết. ? Cách viết của Bác có tác động TL cá nhân Cách nói, cách viết có sức tập hợp, lôi tới nhận thức của quần chúng cuốn, cảm hóa, thâm nhập vào quả tim, như thế nào? khối óc của hàng triệu triệu con người. ? Tác giả có lời bình luận như TL cá nhân - Bình luận: Những chân lí giản dị mà thế nào về tác dụng của lối nói sâu sắc đó đó là chủ nghĩa anh hùng giản dị mà sâu sắc của Bác Hồ cách mạng. ? Lời bình có ý nghĩa như thế Lời bình luận vừa ngợi ca sức mạnh nào? phi thường của lối nói giản dị (có sức tập hợp, lôi cuốn, cảm hoá lòng người) vừa khơi gợi niềm cảm phục đối với lãnh tụ. ? Tác giả lập luận đoạn văn TL cá nhân -> + Lập luận theo quan hệ nhân quả. theo quan hệ nào? + Kết hợp với lời bình luận của mình. ? Em hiểu ý nghĩa của cách lập TL cá nhân => Tác giả khẳng định sức mạnh phi luận và lời bình luận này như thường của lối nói giản dị và sâu sắc thế nào ? của Bác. Đó là sức mạnh khơi dậy lòng yêu nước, ý chí CM trong quần chúng nhân dân. Đồng thời đề cao tài năng có thể viết thật giản dị những điều lớn lao của Bác Hồ. (GV: Câu văn bình luận ấy vừa ngợi ca hiệu quả, tác dụng của những bài viết, những tư tưởng của Bác Hồ, vừa sơ kết, khái quát LĐ 2 trong áng văn nghị luận này. Như vậy, qua VB, chúng ta hiểu rằng: cùng với nhiều phẩm chất cao quý khác, giản dị là đức tính nổi bật ở Bác Hồ. Ở Bác, đời sống vật chất giản dị hoà hợp với đ/s tinh thần phong phú, với tư tưởng và tình cảm cao đẹp. Viết bài văn này, tác giả không chỉ trình bày những điều mình biết về Bác Hồ mà còn biểu hiện biết bao tình cảm 103
9. kính yêu, trân trọng Bác, những bài học cao đẹp mà mình đã tiếp nhận từ tấm gương sáng ngời đạo đức HCM. Do đó, đọc bài văn này, chúng ta được thêm 1 phương diện nữa để hiểu Bác, nhớ Bác và học tập tấm gương đạo đức của Bác). III- Tổng kết : 1- Nghệ thuật ? Em nhận xét gì về nghệ thuật TL cá nhân - Luận điểm rõ ràng, rành mạch nghị luận của tác giả trong VB - Dẫn chứng toàn diện, phong phú, xác này ? thực - Kết hợp chứng minh với giải thích, bình luận - Bày tỏ cảm xúc, thái độ trong khi nghị luận. 2- Nội dung ? Qua VB, em hiểu thêm điều TL cá nhân - Đức tính giản dị mà sâu sắc trong lối gì về Bác Hồ? sống, lối nói và viết là vẻ đẹp cao quý trong con người Hồ Chí Minh. 3- Ý nghĩa văn bản. - Gọi HS đọc ghi nhớ TL cá nhân - Ca ngợi phẩm chất cao đẹp, đức tính - GV chốt lại giản dị của Chủ tịch Hồ chí Minh. - Bài học về việc học tập, rèn luyện noi theo tấm gương của chủ tịch Hồ Chí Minh. Kết thúc tiết 92, 93: Yêu cầu: + Nắm chắc nội dung bài. + Phân tích những chi tiết về đức tính giản dị của Bác Hồ để thấy được sự vĩ đại và bình dị của con người Bác. + Chuẩn bị bài: Ý nghĩa văn chương Tiết 94- Văn bản: Ý NGHĨA VĂN CHƯƠNG (Hoài Thanh) HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT - Mục tiêu: Nắm những nét cơ I- Đọc và tìm hiểu chung : bản về tác giả, tác phẩm( xuất xứ, bố cục, PTBĐ, luận điểm ) - Phương pháp và KT : Đọc sáng tạo, KT đặt câu hỏi. - Hình thức: cá nhân. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: 104
10. + Hình thành NL tự học. + Phẩm chất: Chăm chỉ tự học và tìm tòi tri thức về Hoài Thanh. - Thời gian: 15 phút. 1- Tác giả : ? Trình bày những hiểu biết của TL cá nhân - Hoài Thanh (1909 - 1982), quê ở xã em về tác giả Hoài Thanh ? Nghi Trung, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. - Là một nhà phê bình văn học xuất sắc - được nhà nước phong tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. ? Tác phẩm nổi tiếng nhất của - Thi nhân Việt Nam - in năm 1942 ông là gì ? 2- Tác phẩm : a- Đọc và tìm hiểu chú thích : - GV hướng dẫn cách đọc : giọng HS đọc rõ ràng rành mạch, thể hiện cảm Nhận xét xúc đặc biệt đối với ý nghĩa của văn chương - GV đọc 1 lần - Gọi HS đọc - Tìm hiểu chú thích sgk. b- Tìm hiểu chung : ? Văn bản được viết năm nào ? In TL cá nhân * Xuất xứ : ở đâu ? - VB được viết năm 1936, in trong sách Văn chương và hành động. Có lần in lại đã đổi nhan đề thành Ý nghĩa và công dụng của văn chương. ? Trong VB, tác giả bàn tới ý TL cá nhân * Bố cục : 3 phần.( Ba luận điểm ) nghĩa của văn chương trên mấy 1- Từ đầu -> " muôn loài": Nguồn phương diện ? (tạo thành mấy gốc cốt yếu của văn chương. luận điểm) ? 2- Tiếp -> " sự sống": Nhiệm vụ của văn chương. 3- Còn lại: Công dụng của văn chương ? Bài văn thuộc kiểu VB nào? TL cá nhân * Kiểu văn bản: ? Xác định nội dung nghị luận? - Nghị luận. - Nội dung nghị luận: Bàn về ý nghĩa của văn chương. II- Phân tích : - Mục tiêu: Hiểu được nguồn gốc 1- Nguồn gốc cốt yếu của văn cốt yếu, nhiệm vụ và ý nghĩa của chương : văn chương. - Phương pháp: KT đặt câu hỏi, chia sẻ cặp đôi. 105
11. - Hình thức: Cá nhân, cặp đôi. - NL, PC: + NL: trình bày 1 phút, hợp tác, cảm thụ thẩm mĩ. + PC: Nhân ái trong ứng xử với con người và loài vật. Trách nhiệm với nhiệm vụ học tập của bản thân. - Thời gian: 28’ - GV đọc lại đoạn 1: TL cá nhân - Tác giả kể chuyện " Một thi sĩ Ấn ? Tác giả đi tìm ý nghĩa văn Độ hoà nhịp với sự run rẩy của con chương bắt đầu từ việc kể câu chim sắp chết -> thành thơ. chuyện gì ? ( GV: Đó là câu chuyện về cảm xúc mãnh liệt bật ra thành tiếng khóc của thi sĩ Ấn Độ khi nhìn thấy con chim bị thương rơi xuống chân mình. Tiếng khóc của thi sĩ và dịp đau thương của con chim hoà thành một nhịp. Dịp đau thương ấy là một thực tế , còn tiếng khóc ấy là sự đồng cảm, thương cảm của thi sĩ trước thực tế). TL cá nhân - Nguồn gốc cốt yếu của văn chương ? Câu chuyện này cho thấy tác giả là lòng thương người và rộng ra là muốn cắt nghĩa nguồn gốc cốt yếu thương cả muôn vật, muôn loài. của văn chương như thế nào ? ( GV: Như vậy, theo quan niệm của Hoài Thanh thì văn chương xuất hiện khi con người có cảm xúc mãnh liệt trước 1 hiện tượng đời sống. - Văn chương là niềm xót thương của con người trước những điều đáng thương. - Xúc cảm yêu thương mãnh liệt trước cái đẹp là gốc của văn chương). HS bộc lộ ? Nguồn gốc cốt yếu nghĩa là gì ? (Dự kiến: Là nguồn gốc chính, quan trọng nhất). ( GV: Như vậy là cảm hứng quan trọng nhất, chủ chốt nhất không thể thiếu để nảy sinh thơ, văn 106
12. chính là tình thương, là lòng nhân ái). TL cá nhân -> Quan niệm đó rất đúng, rất sâu sắc ? Em nhận xét về quan niệm này nhưng chưa đầy đủ. của tác giả? (Quan niệm đó đã đúng và đầy đủ chưa) TL cá nhân ? Hãy lấy Vd chứng tỏ quan niệm này đúng nhưng chưa đầy đủ? ( Dự kiến: Vẫn có những quan niệm khác, ví dụ : Văn chương bắt nguồn từ lao động (Cày đồng ), từ những nỗi đau, từ sự châm biếm, phê phán, ). ( GV: Mặc dù có những quan niệm khác nhau về nguồn gốc của văn chương những những quan niệm này không loại trừ nhau mà còn bổ sung cho nhau bởi chúng đều xuất phát từ con người, từ cuộc đời và cùng hướng đến phục vụ con người, phục vụ cuộc đời). Ý kiến của Hoài Thanh đã bổ sung, làm giàu thêm cho 1 vấn đề quan trọng trong lí luận về nguồn gốc văn chương). TL cá nhân -> Lập luận bằng việc đi từ luận cứ( ? Nhận xét về cách lập luận của một câu chuyện giàu cảm xúc, lí lẽ) tác giả? đến luận điểm. ( Đây là lối lập luận quy nạp. Vì thế câu văn mang luận điểm đứng cuối đoạn). TL cá nhân Ý nghĩa văn chương được toát lên từ ? Qua luận điểm này, em hiểu ý nguồn gốc đầy ý nghĩa. nghĩa văn chương được toát lên từ điều gì? 2- Nhiệm vụ của văn chương. ? Em hãy tìm câu văn mang luận TL cá nhân - Câu mang luận điểm: " Văn chương điểm? sự sống". ? Câu văn đó nêu những nhiệm TL cá nhân vụ của nào của văn chương ? ( Dự kiến: 2 nhiệm vụ: + Văn chương là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. + Văn chương sáng tạo ra sự sống). a- Văn chương là hình dung của sự 107
13. sống. ? Em hiểu từ hình dung ở đây là gì ? ( Dự kiến: Hình dung là hình ảnh, kết quả của sự phản ánh, sự miêu tả trong văn chương). - Hình dung của sự sống: Nghĩa là Văn chương có nhiệm vụ phản ánh đời sống muôn hình vạn trạng của con người, xã hội. ? Trong bài thơ " Bài ca nhà tranh TL cá nhân bị gió thu phá", nhà thơ Đỗ Phủ đã phản ánh cuộc sống của nhà thơ, của Nhân dân Trung Quốc và thực trạng XH Trung Quốc thời đó ntn? ( Dự kiến: Thực trạng XH loạn li bế tắc, ND nghèo nàn cực khổ). ? Từ hiện thực của cuộc sống TL cá nhân -> Văn chương phản ánh hiện thực được phản ánh trong bài thơ, em cuộc sống vào tác phẩm để giúp người hiểu nhiệm vụ " hình dung của sự đọc nhận thức và cảm nhận, tốt hơn sống" trong văn chương là gì? về thực tế cuộc sống. ( GV: Ví dụ : Hai câu thơ của Bác Hồ : Tiếng suối trong như tiếng hát xa Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa đã hình dung, phản ánh, tái hiện bức tranh phong cảnh đêm rừng Việt Bắc tuyệt đẹp - Hay qua VB Sài Gòn tôi yêu, tác giả Minh Hương cũng đã hình dung cảnh và người, sự sống rất đáng yêu của mảnh đất Sài Gòn ngọc ngà xưa và nay). ? Văn chương phản ánh hiện thực TL cá nhân b- Văn chương sáng tạo ra sự sống. cuộc sống vào tác phẩm để giúp - Nghĩa là Văn chương dựng lên người đọc điều gì? những hình ảnh, đưa ra những ý tưởng mà cuộc sống hiện tại chưa có, hoặc chưa đủ mức cần để mọi người phấn đấu xây dựng, biến chúng thành hiện thực tốt đẹp trong tương lai. - Sáng tạo ra sự sống: Đưa ra những hình ảnh, ý tưởng về một cuộc sống 108
14. mới tốt đẹp hơn, nhằm hướng con người đến cuộc sống mới, giáo dục con người biết vươn lên trong cuộc sống. ? Trở lại với bài thơ " Bài ca nhà TL cá nhân tranh bị gió thu phá", cuối bài thơ, nhà thơ Đỗ Phủ bộc lộ khát vọng gì? ( Dự kiến: Cuối bài thơ nhà thơ bộc lộ mong ước có ngôi nhà rộng muôn ngàn gian, để ch chở choi khắp thiên hạ, kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ.). ? Khát vọng ấy thể hiện mong TL cá nhân ước của tác giả về 1 XH ntn? ( Dự kiến: Đó là mong ước về 1 Xh tốt đẹp hơn, không còn chiến tranh, loạn li, người dân đươc sống trong no đủ, hạnh phúc.). ? Từ ước mong có được cuộc TL cá nhân sống tốt đẹp của nhà thơ, em hiểu nhiệm vụ sáng tạo ra sự sống trong văn chương nghĩa là như thế nào ? ( GV: Qua các áng văn chương, bằng trí tưởng tượng bay bổng, bằng khát vọng tốt lành, nhà văn dựng lên bức tranh thiên nhiên, bức tranh đời sống vượt lên trên thực tế, đẹp hơn cuộc đời thực tại. Ví dụ : - Nguyễn Trãi - đất nước thanh bình, đời ông gặp nhiều ẩn ức, ông đã cáo quan về Côn Sơn. Cảnh vật nơi đây vẫn như xưa, lặng im, vô cảm. Nhưng trong bài Bài ca Côn Sơn, tất cả đã sống dậy, có đàn cầm tấu nhạc, có chiếu êm, giường phẳng, mái nhà râm mát và ngân nga tiếng thơ nhàn tản, thảnh thơi của của con người. Nguyễn Trãi đã sáng tạo ra sự sống khác hẳn cuộc sống mà ông vừa đối mặt. Bên cạnh đó, 109
15. ông còn nhắc nhở chúng ta hãy yêu, ghét đúng đắn, hãy chia sẻ, cộng hưởng niềm vui, nỗi buồn. - Hoặc với VB Sông nước Cà Mau, Đoàn Giỏi giúp ta cảm nhận được 1 vùng sông nước mênh mông, hùng vĩ, một cái chợ trên sông ồn ào, nhộn nhịp, trù phú để ta yêu thêm cuộc sống và con người nơi đây. - Ca ngợi mảnh đất và con người Sài Gòn, nhà văn Minh Hương mong muốn mọi người đều yêu Sài Gòn như tôi. Tình yêu sẽ thúc đẩy con người làm được nhiều điều tốt đẹp - Yêu Sài Gòn - xây dựng Sài Gòn đẹp hơn, đáng yêu hơn. ? Em có nhận xét gì về cách lập TL cá nhân -> Cách lập luận rất khái quát( lược luận của tác giả trong phần này ? bỏ nhiều phần không cần thiết thông Tác dụng ? qua ngoặc vuông, chỉ còn những câu mang luận điểm) . ? Qua luận điểm này, ý nghĩa của TL cá nhân - Ý nghĩa của văn chương được văn chương được khẳng định từ khẳng định từ nhiệm vụ đầy ý nghĩa. điều gì? Hết tiết 94: Yêu cầu: + Học và nắm chắc nội dung phân tích. Chú ý cách nghị luận thông qua hệ thống luận điểm, luận cứ, lập luận rõ ràng, giàu cảm xúc. + Chuẩn bị tiếp phần còn lại. . Tiết 95- Văn bản: Ý NGHĨA VĂN CHƯƠNG( tiếp) (Hoài Thanh) II- Phân tích : 3- Công dụng của văn chương. ? Khi dẫn dắt người đọc đến với TL cá nhân luận điểm: Công dụng của văn chương, tác giả đã trở lại vấn đề nguồn gốc và nhiệm vụ. Cách dẫn dắt như vậy có tác dụng gì? ( Dự kiến: - Cách dẫn dắt dẫn đến luận điểm thứ 3, làm cho 110
16. chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau thành một hệ thống móc xích. Nhấn mạnh công dụng của văn chương cũng như nhiệm vụ của văn chương đều xuất phát từ nguồn gốc của nó ). ? Em hãy tìm câu văn mang luận TL cá nhân - Câu mang luận điểm: " Công dụng điểm? của văn chương là giúp cho tình cảm và gợi lòng vị tha". ? Nhận xét vị trí của câu văn TL cá nhân -> Câu văn mang luận điểm đứng đầu mang luận điểm trong phần còn đoạn còn lại của VB . Các câu còn lại lại của VB? Những câu văn còn là những luận cứ làm rõ công dụng của lại có vai trò gì? văn chương đối với mỗi cá nhân và toàn XH. a- Đối với mỗi cá nhân. ? Để làm rõ công dụng của văn TL cá nhân -"Một người hàng ngày chỉ cặm cụi lo chương đối với mỗi cá nhân tác lắng vì mình cái mãnh lực lạ lùng giả đưa ra những luận cứ nào? của văn chương hay sao ?" -> Văn chương lay động khơi dậy tình cảm, cảm xúc của người đọc. ? Đọc "Một thứ quà Cốm'' của TL cá nhân Thạch Lam và " Mùa xuân của tôi", của Vũ Bằng, em thấy văn chương tác động đến người đọc điều gì? ( Dự kiến: Qua 2 VB Một thứ quà của lúa non : Cốm và Mùa xuân của tôi, ta thấm thía biết bao vẻ đẹp của cây lúa VN, của mùa xuân Hà Nội, mùa xuân đất nước ta. Rõ ràng văn chương làm đẹp, làm hay những thứ vốn rất bình thường ). -> Như vậy văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có. ( Nhưng không phải chỉ sau khi đọc tác phẩm văn chương, con người mới có xúc cảm, tình cảm mà mỗi con người đều có sẵn tình cảm: TY quê hương, yêu cha mẹ, Đọc câu ca dao " Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra" ta càng thấu hiểu hơn 111
17. công lao to lớn của cha mẹ-> càng yêu kính cha mẹ hơn. - Đọc VB Cuộc chia tay của những con búp bê, chúng ta vô cùng xót xa, thương cảm cho số phận của những đứa con như Thành và Thuỷ khi bố mẹ chia tay nhau. Ta cũng rất yêu mến cô bé Kiều Phương ngộ nghĩnh, tài hoa trong VB Bức tranh của em gái tôi. Như vậy, chúng ta sẽ sống tốt hơn, đẹp hơn khi tiếp xúc, cảm nhận văn chương. ? Điều đó cho thấy, văn chương TL cá nhân - Văn chương "Luyện những tình cảm tác động đến người đọc ntn? ta sẵn có", bồi đắp tình cảm cho người đọc, làm cho tình cảm mở rộng đến trăm nghìn lần. b- Đối với toàn XH. ? Để làm rõ công dụng của văn TL cá nhân - Luận cứ: " Có kẻ nói quá chương với toàn XH, tác giả đưa đáng ". ra những luận cứ nào? ( "Bài ca Côn Sơn" và " Cảnh khuya" -> văn chương sáng tạo ra cái đẹp, làm cho cuộc đời thêm đẹp). Văn chương có ý nghĩa lớn lao như vậy . Nhưng để có được những tác phẩm văn chương đó là sự lao động nghệ thuật của các thi nhân, văn nhân). ? Hãy đọc luận cứ cuối cùng và TL cá nhân - Luận cứ cuối: " Nếu trong pho lịch cho biết tác giả nhắc tới điều gì? sử bực nào!". -> đưa ra một tình huống giả định như lời nhắc nhở, lời khẳng định về vai trò kì diệu của văn nhân, thi nhân và của tác phẩm văn chương: Làm giàu cho đời sống tinh thần nhân loại. Nếu thiếu nó đời sống tinh thần sẽ vô cùng nghèo nàn. ? Qua đó tác giả muốn nhắc nhở TL cá nhân - Hãy biết ơn các nhà văn, hãy quý chúng ta điều gì ? trọng các áng thơ văn nói riêng và văn chương nói chung. ? Nhận xét về nghệ thuật lập TL cá nhân - > Lập luận bằng lí lẽ giản dị kết hợp luận của nhà văn trong luận với cảm xúc nhẹ nhàng, lối văn giàu 112
18. điểm " Công dụng của văn hình ảnh và sử dụng kiểu lập luận giả chương"? định. Tác giả chứng minh vấn đề bằng cách đi từ khái quát đến cụ thể. + Văn chương làm giàu tình cảm con người + Văn chương làm đẹp, làm giàu cho cuộc sống. ? Tóm lại, qua luận điểm trên, TL cá nhân - Ý nghĩa của văn chương được khẳng em thấy ý nghĩa của văn chương định từ công dụng đầy ý nghĩa. được khẳng định từ điều gì? ? Em có nhận xét gì về tình cảm TL cá nhân -> Giàu nhiệt tình, giàu cảm xúc nên có của tác giả khi viết VB này ? sức cuốn hút người đọc. (Am hiểu văn chương; có quan điểm rõ ràng, xác đáng về văn chương; trân trọng, đề cao văn chương) III- Tổng kết : 1- Nghệ thuật. ? Khái quát nghệ thuật lập luận TL cá nhân - Lập luận chặt chẽ, có hệ thống. của VB? - Lối văn nghị luận vừa có cảm xúc hình ảnh, vừa có lí lẽ. 2- Nội dung. ? Qua VB, nghệ thuật nghị luận TL cá nhân - Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là của tác giả Hoài Thanh giúp em tình cảm nhân ái cảm nhận được điều gì? - Văn chương có công dụng đặc biệt : vừa làm giàu tình cảm con người, vừa làm đẹp, làm giàu cho cuộc sống. Yêu cầu hết tiết 95: - Học và nắm chắc nội dung bài. Chú ý cách nghị luận thông qua hệ thống luận điểm, luận cứ, lập luận rõ ràng, giàu cảm xúc. - Chuẩn bị: Luyện tập lập luận chứng minh. Tiết 96 - Tập làm văn. LUYỆN TẬP LẬP LUẬN CHỨNG MINH - Mục tiêu: Tìm ý, lâp dàn ý cho đề bài cụ thể, dựa vào dàn ý đó lựa chọn cách viết phù hợp ở nhà. Những yêu cầu khi trình bày văn nói về lập luận chứng minh; biết cách nêu luận điểm, luận cứ và lập luận bằng ngôn ngữ nói. - Phương pháp và KT: Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm. - Hình thức: cá nhân, nhóm. - NL và PC hướng tới: + NL: Hợp tác, giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ. + PC: Chăm chỉ, trách nhiệm - Thời gian: 45’ 113
19. Đề bài : Chứng minh rằng nhân dân Việt Nam từ xưa đến nay luôn sống theo đạo lý "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây", "Uống nước nhớ nguồn". - Yêu cầu HS nhắc lại các TL cá nhân I- Chuẩn bị : bước làm bài lập luận chứng minh. 1- Tìm hiểu đề, tìm ý : a- Tìm hiểu đề : ? Đề yêu cầu chứng minh TL cá nhân - C/m lòng biết ơn của những người vấn đề gì ? hưởng thành quả đối với những người làm ra thành quả. Đó là đạo lí sống tốt đẹp của người VN. ( GV: Cả hai câu đều dùng hai hiện tượng gợi liên tưởng quả và cây; nước và nguồn, vốn có quan hệ nhân quả) ? Yêu cầu lập luận chứng TL cá nhân minh ở đây là gì? ( Dự kiến: Đưa ra và phân tích những chứng cớ thích hợp để cho người đọc hoặc người nghe thấy rõ điều được nêu ở đề bài là đúng đắn, là có thật). b- Tìm ý : ? Em có cần phải giải thích ý TL cá nhân - Phải giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng nghĩa 2 câu tục ngữ đó để hiểu ý cần chứng minh. không? + “ Ăn quả”: Ăn những trái cây chín ? Em sẽ giải thích như thế mọng. nào ? + “ nhớ người trồng cây”: phải nhớ người trồng và chăm sóc cây để có quả. + “ Uống nước”: có được dòng nước trong mát vào cơ thể. + “ nhớ nguồn”: nhớ nơi, nhớ nguồn tạo ra dòng nước ngọt ngào. -> Được thừa hưởng những giá trị vật chất và tinh thần ngày nay, chúng ta phải biết ơn, hướng về nơi xuất phát để tỏ lòng kính trọng và cũng phải hành động để trả phần nào cái ơn đó. ? Em tìm những biểu hiện TL cá nhân - Những câu ca dao về tình cảm gia đình tiêu biểu của đạo lí trên ? - Phong trào Đền ơn đáp nghĩa 114
20. - Chăm sóc bà mẹ VN anh hùng - Những lễ hội tưởng nhớ tổ tiên : + Giỗ tổ Hùng Vương 10/3 âm lịch + Giỗ tổ Đức Thánh Trần Hưng Đạo Đại Vương tháng 8. + Lễ hội Đống Đa kỉ niệm QT đại phá quân Thanh. - Ngày cúng giỗ trong gia đình có ý nghĩa: + Nhớ tới những người đã khuất + Nhớ công ơn sinh thành, xây đắp, vun vén cho gia đình. + Để cho những người đang sống tự nhận ra những gì đã làm tốt và những gì còn thiếu sót. - Những ngày : + Thương binh- liệt sĩ : Nhớ những người đã hi sinh đời mình, một phần thân thể cho đất nước, vì hạnh phúc hôm nay. + Ngày Nhà giáo VN : Tôn vinh và để học trò biết ơn công lao của các thầy cô. + Ngày Thầy thuốc VN : Biết ơn những người đã tận tình cứu chữa, chăm sóc bệnh nhân. ? Người VN có thể sống TL cá nhân - Không vì tất cả những ngày trên là nhắc thiếu các phong tục, lễ hội ấy lại, nhấn mạnh lại ý nghĩa của những câu được không ? Vì sao ? tục ngữ trên; là hành động phù hợp với truyền thống đạo lý của dân tộc. ? Đạo lí trên gợi cho em suy TL cá nhân - Lòng biết ơn là nét đẹp trong nhân cách nghĩ gì ? làm người - là truyền thống đạo đức tốt đẹp của con người VN. - Cho em tự soi chiếu vào những hành vi hằng ngày. - Có nghĩa vụ tham gia vào các phong trào Đền ơn đáp nghĩa. 2- Lập dàn bài : ? Từ những ý tìm được ở TL cá nhân a- Mở bài : trên, em đã lập dàn bài như - Nêu truyền thống đạo lý tốt đẹp của thế nào ? người VN là lòng biết ơn. - Dẫn 2 câu tục ngữ. b- Thân bài : - Giải thích ý nghĩa 2 câu tục ngữ. - Chứng minh truyền thống đạo lý của dân tộc. 115