Giáo án Ngữ văn 7 (Cánh diều) - Tiết 75, văn bản: Ông đồ

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn 7 (Cánh diều) - Tiết 75, văn bản: Ông đồ

1. Ngày soạn: Ngµy d¹y: TiÕt 75: Văn bản ÔNG ĐỒ Vò §×nh Liªn A. Môc tiªu bµi häc: Giúp Hs 1. KiÕn thøc: - BiÕt ®äc- hiÓu mét t¸c phÈm th¬ l·ng m¹n ®Ó bæ sung thªm kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm trong phong trµo Th¬ míi. 2.Năng lực: - ThÊy ®­îc mét sè biÓu hiÖn cña sù ®æi míi vÒ thÓ lo¹i, ®Ò tµi, ng«n ng÷, bót ph¸p nghÖ thuËt l·ng m¹n. 3. Phẩm chất: - HiÓu ®­îc nh÷ng c¶m xóc cña t¸c gi¶ trong bµi th¬. B. Chuẩn bị của thầy và trò -Giáo viên: Máy chiếu -Học Sinh: Chuẩn bị bài theo hướng dẫn SGK C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng: 1. æn ®Þnh: (1p) 2. KTBC: (5p) ? §äc thuéc lßng bµi th¬ "Nhớ rừng” vµ cho biÕt gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬ ? 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài (1p) Cã nh÷ng ng­êi c¶ sù nghiÖp cÇm bót chØ thùc sù sáng tác vµ l­u danh víi mét t¸c phÈm nh­ng ®ã lµ sù kÕt tinh ®Ñp ®Ï nhÊt mµ hä cã ®­îc. Vò §×nh Liªn vµ bµi th¬ "¤ng ®å" lµ 1 tr­êng hîp nh­ thÕ: "Hai nguån thi c¶m lín nhÊt cña ng­êi lµ lßng th­¬ng ng­êi vµ t×nh hoµi cæ. Cã một lÇn hai nguån c¶m høng Êy gÆp nhau vµ ®Ó l¹i cho chóng ta mét bµi th¬ kiÖt t¸c ¤ng ®å” Ho¹t ®éng cña GV-HS Néi dung cÇn ®¹t H§1: Giao nhiÖm vô tìm hiểu I. T×m hiÓu chung: chung(10p) 1. T¸c gi¶ ? Dùa vµo phÇn chó thÝch em - Vò §×nh Liªn (1913-1996) quª H¶i D­¬ng, h·y giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c sèng ë Hµ Néi. gi¶ ? - ¤ng lµ nhµ th¬ líp ®Çu tiªn cña phong trµo - Gv chiÕu m¸y cho quan s¸t Th¬ míi. Th¬ «ng l·ng m¹n, nÆng lßng th­¬ng ch©n dung t¸c gi¶, bæ sung néi ng­êi vµ niÒm hoµi cæ. dung. - Häc sinh quan s¸t, tr×nh bµy hiÓu biÕt vÒ t¸c gi¶.
2. ? Giíi thiÖu ®«i nÐt vÒ t¸c 2. T¸c phÈm: phÈm ? - ¤ng đå lµ bµi th¬ tiªu biÓu nhÊt cña Vò §×nh - Hd ®äc: Khæ 1,2 ®äc víi giäng Liªn. vui, phÊn khëi; khæ 3,4 ®äc víi a. §äc- chó thÝch giäng buån, xóc ®éng; khæ cuèi ®äc víi giäng buån, b©ng khu©ng. NhÞp 2/3 hoÆc 3/2. -Gv đọc mẫu. -> Gọi Hs đọc, nhận xét. - Hs ®äc theo h­íng dÉn. -> nhËn xÐt. ? Gi¶i nghÜa mét sè tõ: ¤ng ®å, th¶o ? ? Bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c theo thÓ b. ThÓ th¬: ngò ng«n. th¬ nµo ? (Th¬ tù do n¨m ch÷ - ngò ng«n. GV giíi thiÖu s¬ l­îc vÒ thÓ th¬: c©u, ch÷, vÇn, nhÞp) ? Nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬? - Hình ảnh ông đồ. ? Bµi th¬ cã thÓ chia lµm mÊy c. Bè côc: hai phÇn. phÇn? néi dung chÝnh mçi +Khæ 1+2: H×nh ¶nh «ng ®å x­a phÇn? +Khæ 3+4+5:H×nh ¶nh «ng ®å thêi nay vµ t©m H§2: Giao nhiÖm vô đoc- hiÓu t­ cña t¸c gi¶. v¨n b¶n.(20p) II.Đọc- hiÓu v¨n b¶n: - Yêu cầu HS đọc lại khổ 1 và 2 ? Theo dõi khổ thơ 1, cho biết 1. Hình ảnh ông đồ thời huy hoàng (2 khổ tác giả giới thiệu ông đồ xuất đầu) hiện trong không gian, thời gian + hoa đào nở nào? Không gian, thời gian ấy + phố đông người gợi cho em suy nghĩ gì?- Hs ®äc -> Vui tươi, tràn ngập sắc xuân khæ 1- 2 ë b¶ng chiÕu. ? Trong không khí vui tươi và tràn ngập sắc xuân ấy ông đồ xuất hiện như thế nào, vói công việc gì? Căn cứ vào từ “mỗi”, “lại”: ông - “Lại” Ông đồ xuất hiện đều đặn đồ xuất hiện thường xuyên và rất đúng hạn.
3. ? Em hiểu gì về thú chơi chữ, chơi câu đối Tết của người Việt Nam xưa? Gv chốt kiến thức Chữ Nho là thứ chữ tượng hình viết bằng bút lông mềm mại,có một vẻ đệp riêng. Cá tính, nhân cách, khát vọng của người viết nhiều khi thể hiện ngay trên nét chữ. Viết chữ đẹp từ xưa đã trở thành một môn nghệ thuật. Dán chữ, treo câu đối chữ Nho nhất là trong những ngày Tết đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa của người Việt Nam từ xưa. Tết đến thì : “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ. Nêu cao, tràng pháo, bánh chưng xanh.” Đã trở thành những thứ không thể thiếu. Tết đến người ta thường xin chữ. Người cho chữ thường viết lên tờ giây, mảnh lụa hay phiến gỗ để chủ nhân mang về làm vật trang trí trong nhà. Chữ viết phải đẹp và ý nghĩa của chữ phải sâu sắc, hợp tình, hợp cảnh. Cho chữ, xin chữ đã trở thành sinh hoạt văn hóa thiêng liêng. Vì vậy người có tài viết chữ đẹp rất đươc coi trọng trong xã hộ ta xưa. ? Ông đồ gắn với một nét văn hóa truyền thống của dân tộc. Vậy hình ảnh ông đồ với công việc viết chữ, viết câu đối đã được hiện lên qua những từ ngữ nào trong khổ thơ thứ hai? ? Trước tài hoa của ông đồ thái độ của mọi người ra sao? Điều + thảo: Động từ : viết nhanh
4. đó chứng tỏ ông đồ và thú chơi + Như phượng múa, rồng bay: so sánh, sử chữ có vị trí như thế nào trong dụng thành ngữ đời sống tinh thần của nhân dân -> tài hoa ta? GV bình Mọi người đến vói ông đồ không chỉ để thuê viết mà còn để thưởng thức tác phẩm thư pháp được tao ra bởi bàn tay tài hoa, để yêu lấy một nét văn hóa đã tồn tại hàng trăm năm của dân tộc. Ông đồ có vị trí vô cùng quan trọng và cần thiết trong đời sống tinh thần của nhân dân ta. ? Vậy qua hai khổ thơ đầu tác giả đã sử dụng thành công biện pháp nghệ thuật nào? Qua đó - Dïng h×nh ¶nh so s¸nh. hình ảnh ông đồ hiện lên ra sao? Qua cách miêu tả ở khổ 1,2 em hiểu gì về thái độ của tác giả ? - GV bình: Như vậy ở phần một => ¤ng ®å lµ trung t©m cña sù chó ý, lµ ®èi với nghệ thuật so sánh, sử dụng t­îng cña sù ng­ìng mé cña mäi ng­êi. thành ngữ tác giả đã miêu tả một ông đồ tài hoa trong sự ngưỡng mộ của người đời. . Tuy vậy cô vẫn có điều rất băn khoăn , cô muốn cả lớp cùng giải đáp qua câu hỏi thảo luận sau: Gv tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm bàn (thời gian 4 phút) Câu hỏi: Đọc 2 khổ thơ đầu có người cho rằng : “Đằng sau những màu sắc tươi sáng của bức tranh xuân ta vẫn thấy phảng phất nỗi buồn của ông đồ.” Em có đồng ý vói ý kiến đó không? Vì sao? Dự kiến nội dung:Nếu mới đọc
5. qua, nhìn qua cái màu rực rỡ của hoa đào, của mực tàu, giấy đỏ thì thấy rằng ông đồ là người đang gặp thời. Nhưng nếu ngẫm kỹ ta thấy suy cho cùng vị trí của ông đồ phải là ở trường học và được người đời kính trọng.Còn ở đây, ngày Tết ông mài mực bán chữ ngoài vỉa hè chắc cũng là việc làm bất đắc dĩ của Nho gia. Chữ thì biếu, tặng, cho chứ ai lại bán. - ->ẩn chứa một nỗi niềm xót xa của ông đồ. *GV chuyển ý: Nhưng dù sao hai khổ đầu vẫn là đoạn thơ vui vì nó cho thấy ông đồ vẫn được người đời ngưỡng mộ, ông đồ còn sống, còn tồn tại trong cái xã hội đầy biến động này. Nhưng cuộc đời đã không như thế mãi. Cái ý thích của người đời cũng thay đổi theo thời cuộc. Vậy số phận của ông đồ sẽ như thế nào chúng ta sẽ tìm hiêu ở tiết sau HĐ3: Giao nhiÖm vô luyÖn tËp.(5p) III.Luyện tập - §äc diÔn c¶m hai khæ th¬ võa häc. - Em thÝch nhÊt ®o¹n th¬ nµo? V× sao? 4. Củng cố:(2p) - Gv hệ thống kiến thức 5.Hướng dân về nhà:(1p) - Häc thuéc lßng bµi th¬, ph©n tÝch h×nh ¶nh «ng ®å thêi huy hoµng; L­u ý nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh vµ ý nghÜa cña nh÷ng h×nh ¶nh ®ã. - T×m hiÓu, ph©n tÝch h×nh ¶nh «ng ®å thêi suy tµn, ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh nghÖ thuËt ®Æc s¾c trong bµi th¬ * Rút kinh nghiệm:
6. Ngày soạn: Ngày dạy: TiÕt 76: Văn bản ÔNG ĐỒ (tiÕp) Vò §×nh Liªn A. Môc tiªu bµi häc: Giúp Hs 1. KiÕn thøc: - TiÕp tôc ®äc - hiÓu mét t¸c phÈm th¬ l·ng m¹n ®Ó bæ sung thªm kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm trong phong trµo Th¬ míi. 2.Năng lực: - ThÊy ®­îc mét sè biÓu hiÖn cña sù ®æi míi vÒ thÓ lo¹i, ®Ò tµi, ng«n ng÷, bót ph¸p nghÖ thuËt l·ng m¹n. 3.Phẩm chất: - Tr©n träng líp ng­êi x­a vµ nh÷ng nÐt v¨n hãa truyÒn thèng cña d©n téc. B. Chuẩn bị của thầy và trò -Giáo viên: Máy chiếu -Học Sinh: Chuẩn bị bài theo hướng dẫn SGK C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng:
7. 1. æn ®Þnh: (1p) 2. KTBC: (5p) ? §äc thuéc lßng bµi th¬ Ông ®å vµ cho biÕt néi dung phÇn 1 cña bµi th¬ ? 3. Bµi míi: Giíi thiÖu(1p) Nhµ th¬ Tó X­¬ng cã lÇn chua ch¸t: “Nµo cã ra g× c¸i ch÷ nho ¤ng nghÌ, «ng cèng còng n»m co Chi b»ng ®i häc lµm thÇy ph¸n Tèi r­îu s©m banh, s¸ng s÷a bß” §äc nh÷ng vÇn th¬ chua ch¸t, ch¸n ch­êng Êy, ta bçng liªn t­ëng tíi bµi th¬ “¤ng ®å” cña nhµ th¬ V§L, viÕt sau thêi Tó X­¬ng trªn d­íi 30 n¨m. Ho¹t ®éng cña GV-HS Néi dung cÇn ®¹t HĐ1: Giao nhiÖm vô t×m hiÓu II.Đọc - hiÓu v¨n b¶n. (tiếp) tiÕp v¨n b¶n.(25p) 2. Hình ảnh ông đồ thời tàn( khổ 3,4) - Yêu cầu HS đọc đoạn 3,4. ? Em có nhận xét gì về giọng điệu khổ 3,4 so với khổ 1,2? ? Ở hai khổ thơ này vẫn nổi bật hình ảnh ông đồ với mực tàu giấy đỏ bên hè phố ngày tết nhưng tất cả đã khác xưa. Sự - Nhưng mỗi năm mỗi vắng thay đổi ấy là gì? Từ ngữ nào Người thuê viết nay đâu? trong khổ 3 cho em biết điều đó? => Điệp từ, câu hỏi tu từ Em có nhận xét gì về hình thức => Cảnh tượng vắng vẻ đến thê lương. nghệ thuật của câu 2 khổ thơ 3? Gv bình: Câu hỏi vang lên như một tiếng kêu thoảng thốt, bẽ bàng thất vọng nhưng dường như vẫn cố hi vọng trong cô đơn, sầu tủi. Trước sự thay đổi của người đời tâm trạng ông đồ như thế nào? Nỗi buồn của ông được thể hiện - Giấy buồn qua những câu thơ, hình ảnh thơ Mực sầu: nào? NT nhân hoá: Nỗi buồn - GV yêu cầu HS viết phân tích cái hay cái đẹp của 2 câu thơ: “Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu” Gv bình: Nỗi buồn lan toả sang
8. cả những vật vô tri, vô giác. Tờ giấy đỏ cứ phơi ra đấy mà chẳng được đụng đến trở thành bẽ bàng, màu đỏ của nó trở thành vô duyên, không thắm lên được; nghiên mực cũng vậy, không hề được chiếc bút lông chấm vào nên mực đọng lại bao sầu tủi và -Vẫn: cố níu kéo, gìn giữ trở thành nghiên sầu .Nỗi buồn của nghiên, giấy hay chính là nỗi buồn của ông đồ sâu sắc đã thấm cả vào những vật vô tri, vô giác. Gv dẫn chuyển: Nhưng sự đời đã buồn lại càng buồn thêm. “Qua đường không ai hay” mà “ông đồ vẫn ngồi đấy”. Điều này gợi cho em suy nghĩ gì? - Vẫn cố níu kéo, cố gìn giữ nét đẹp của nền văn hóa dân tộc, nhưng không ai đoái hoài đến ông có nghĩa là nét đẹp văn hóa cổ truyền đang dần bị lãng quên. Nỗi buồn của ông đồ không còn là nỗi buồn của riêng mà là nỗi buồn của một thế hệ nhà Nho, nỗi buồn của một nét đẹp văn hóa đã bị lãng quên. Hai câu thơ cuối khổ 4 trĩu buồn “Lá vàng rơi trên giấy. - Lá vàng Ngoài giời mưa bụi bay”. Mưa bụi Theo em 2 câu thơ là tả cảnh hay Tả cảnh ngụ tình: tả tình? Vì sao? Dự kiến câu trả lời + Tả cảnh mà ngụ tình. Lá vàng, mưa bụi gợi sự tàn phai, rơi rụng, ảm đạm lạnh lùng. Giấy đỏ buồn ở câu trên bị mưa bụi phủ đầy. Mưa bụi bay rất nhẹ mà sao ảm đạm, lạnh lẽo tới
9. buốt giá. Những câu thơ không trực tiếp tả ông đồ nhưng lại giúp chúng ta hiểu sâu sắc nhất tâm trạng của ông: Buồn, cô đơn. Như vậy viết về ông đồ ở hai khổ đầu và hai khổ sau tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật - Nghệ thuật đối lập hình ảnh ông đồ trong nào nổi bật. Qua đó em hình cô đơn, chờ đợi, lạc lõng giữa dòng đời. dung ông đồ giờ đây ra sao? - GV bình: Ông đồ vẫn ngồi đấy như xưa, ông vẫn cố bám lấy sự sống, vẫn muốn có mặt với cuộc đời, nhưng cuộc đời thì đã quên hẳn ông. Ông ngồi đấy bên phố đông mà vô cùng lạc lõng, lẻ loi. Ông ngồi đấy lặng lẽ mà trong lòng ông là một tấn bi kịch. Ông chỉ còn là : “cái di tích tiều tụy và đáng thương của một thời tàn” Vũ Đình Liên. - GV chuyÓn ý: Bµi th¬ thÓ hiÖn râ nhÊt phong c¸ch s¸ng t¸c cña nhµ th¬. VËy ®»ng sau ®ã Èn chøa t©m sù g× cña t¸c gi¶ chóng ta sang phÇn 3. - Yªu cÇu HS ®äc ®o¹n cuèi cña 3. T×nh c¶m cña nhµ th¬. bµi th¬. ? Chó ý khæ ®Çu vµ khæ cuèi bµi th¬, em cã nhËn xÐt g× vÒ kÕt cÊu - KÕt cÊu ®Çu cuèi t­¬ng øng nh­ng c¸i kh¸c cña bµi th¬? V× sao kh«ng thÊy lµ «ng ®å kh«ng cßn n÷a. ¤ng ®å giµ nay ®ã «ng ®å x­a? ¤ng ®å x­a vµ «ng thµnh «ng ®å x­a. H×nh ¶nh cô thÓ nay đã ®å giµ cã g× gièng vµ kh¸c nhau? thµnh kØ niÖm buån. - GV b×nh: KÕt cÊu ®Çu cuèi t­¬ng øng gãp phÇn thÓ hiÖn chñ ®Ò của bµi th¬. Tø th¬ c¶nh ®ã - ng­êi ®©u th­êng ®­îc gÆp trong th¬ cæ, ®Çy gîi c¶m. Sau mÊy c¸i tÕt Õ hµng «ng ®å vÉn ngåi ®Êy. N¨m nay, «ng ®ã hoµn toµn bÞ
10. v¾ng bãng, «ng bÞ dßng ®êi, bÞ thêi gian xo¸ sæ h¼n råi. - C©u hái tu tõ ? Hãy chØ ra biÖn ph¸p nghệ => ThÓ hiÖn sù ®ång c¶m s©u s¾c víi nçi lßng thuật ®­îc sö dông ë 2 c©u cuèi tª t¸i cña «ng ®å, tiÕc th­¬ng cho mét nét đẹp vµ t¸c dông cña biÖn ph¸p nghệ văn hóa đã bị lãng quên. thuật ®ã? ? §»ng sau nh÷ng dßng th¬ ®Çy gîi c¶m nµy em hiÓu g× vÒ t×nh c¶m cña nhµ th¬ víi «ng ®å? - GV b×nh: ChuyÖn «ng ®å cßn lµ chuyÖn cña mét phong tôc ®Ñp bÞ lôi tµn, mét nÒn v¨n hóa bÞ thay ®æi gi¸ trÞ. Bµi th¬ gîi lªn c¸i nh×n vÒ qu¸ khø vµ nh÷ng g× ®ã trë thµnh qu¸ khø. NiÒm hoµi cæ mang ý nghÜa nh©n v¨n vµ thÓ hiÖn mét tinh thÇn d©n téc ®¸ng tr©n träng. C©u kÕt cña “¤ng ®å” tha thiÕt mang søc nÆng t©m linh vµ ý thøc cña ng­êi viÕt trong mét c©u hái b©ng khu©ng kh«ng lêi ®¸p, muèn göi ®Õn c¶ x­a sau, c¶ nh÷ng ai ®a sÇu, ®a c¶m trong chóng ta nçi kh¾c kho¶i trước sự thay đổi của cuộc đời. III. Tæng kÕt: *H§3: Giao nhiệm vụ tæng kÕt 1. NghÖ thuËt: (5p) - ThÓ th¬n ngò ng«n hiÖn ®¹i; ? §Æc s¾c vÒ mÆt nghÖ thuËt cña - KÕt cÊu gi¶n dÞ mµ chÆt chÏ; bµi th¬ nµy lµ g×? - Ng«n ng÷ trong s¸ng; 2. Néi dung: ? Néi dung chñ yÕu cña bµi th¬? - NiÒm c¶m th­¬ng ®èi víi mét líp ng­êi ®ang tµn t¹; - Nçi tiÕc nhí c¶nh cò ng­êi x­a. - Hs nªu, Gv chiÕu m¸y. * Ghi nhí: sgk -> Häc sinh ®äc ghi nhí m¸y chiÕu. IV. LuyÖn tËp: H§4: Giao nhiệm vụ luyÖn tËp (5p) - Gäi häc sinh ®äc diÔn c¶m toµn
11. bé bµi th¬ mét lÇn. - Nªu c¶m nhËn cña em vÒ mét h×nh ¶nh th¬ mµ em thÝch nhÊt. - §äc diÔn c¶m bµi th¬ 4.Củng cố: - GV hệ thống kiến thức toàn bài 5.HDVN: - Häc thuéc lßng bµi th¬, häc thuéc ghi nhí, n¾m v÷ng nd vµ nt bµi th¬. - Ph©n tÝch ®ược nh÷ng h×nh ¶nh nghệ thuật ®Æc s¾c trong bµi th¬. - Chuẩn bị: Câu nghi vấn * Rút kinh nghiệm: