Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

1. Tiếng Việt:
2. I. Tìm hiểu chung 1) Dấu chấm lửng * Xét ví dụ/sgk
3. a. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, => Còn nhiều vị anh hùng dân tộc chưa được liệt kê hết b. Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đẫm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời: - Bẩm quan lớn đê vỡ mất rồi! => Biểu thị sự ngắt quãng trong lời nói của nhân vật do quá mệt và hoảng sợ c. Cuốn tiểu thuyết được viết trên bưu thiếp. =>Làm giãn nhịp câu văn chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ ngoài dự đoán (bưu thiếp) tạo sự dí dỏm hài hước
4. DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY * Nhận xét Dấu chấm lửng được dùng để: - Tỏ ý còn nhiều sự vật hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết - Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng ngắt quãng - Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm. Ví dụ: Em tôi bước vào lớp: - Thưa cô, em đến chào cô (Thủy nức nở) => lời nói bị bỏ dở do nghẹn ngào, xúc động
5. Chú ý: * Dấu chấm lửng đặt trong dấu ngoặc vuông hoặc ngoặc đơn có ý lượt bỏ bớt VD1: Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống. [ ] VD2: Do đó, tiếng Việt có thể kể vào những thứ tiếng giàu hình tượng ngữ âm như những âm giai trong bản nhạc trầm bổng [ ] Giá trị của một tiếng nói cố nhiên không phải chỉ là câu chuyện chất nhạc. * Để ghi lại chỗ kéo dài của âm thanh hay để thêm thời gian khi chờ đợi. VD: Ba giây Bốn giây Năm giây Lâu quá! (Vũ Tú Nam)
6. DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY 2. Dấu chấm phẩy * Xét ví dụ/sgk a. Cốm không phải thức quà của ngời vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. (Thạch Lam) b. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công; yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản. (Trường Chinh)
7. b. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân1; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà2; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng3; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình;4có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau5; chân thành và khiêm 6 tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công7 ; yêu văn hoá, khoa học và nghệ 8 thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.
8. ➔ Câu đơn Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mớ//i phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân; Liệt kê không theo cặp CN VN trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; Liệt kê theo cặp ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần Liệt kê theo cặp Liệt kê không theo cặp làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo Liệt kê theo cặp vệ của công; yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản. ( Theo Trường Chinh ) Dấu chấm phẩy dùng để ngăn cách các bộ phận trong một phép liên kê phức tạp.
9. b. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân, trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng, yêu lao động,coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình, có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác giúp nhau, chân thành và khiêm tốn, quý trọng của côngvà có ý thức bảo vệ của công, yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật, có tinh thần quốc tế vô sản. => Không thể thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy vì nếu thay thành dấu phẩy thì người đọc hiểu nhầm “ăn bám và lười biếng” cũng là đặc điểm của con người mới
10. DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY * Nhận xét Dấu chấm phẩy được dùng để: - Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp - Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
11. BÀI TẬP NHANH 1) Xác định công dụng của dấu chấm phẩy trong câu sau?? Văn học dân gian thể hiện tâm lý gắn bó sâu nặng với nơi chôn rau cắt rốn; tâm lý hướng về cội nguồn dân tộc; đề cao lối sống trách nhiệm với cộng đồng; đề cao lối sống trọng nghĩa, quý tài; tự hào về quê hương bản quán. ĐÁP ÁN: Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
12. 2) Xác định công dụng của dấu chấm lửng trong câu sau?? Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương ai oán (Hà Ánh Minh) ĐÁP ÁN: Biểu thị phần liệt kê tương tự không viết ra
13. 3) Xác định công dụng của dấu chấm phẩy trong câu sau?? Dưới ánh trăng này,dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn. (Thép Mới) ĐÁP ÁN: Biểu thị sự ngăn cách các vế của những câu ghép có cấu tạo phức tạp
14. 4) Xác định công dụng cảu dấu chấm lửng trong câu ca dao sau?? “Quan đi kinh lí trong vùng Đâu có gà vịt thì lùng về xơi” ĐÁP ÁN: Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước châm biếm.
15. II. Luyện tập: 1/Trong mỗi câu có dấu chấm lửng dưới đây, dấu chấm lửng được dùng để làm gì? a. -Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? - Dạ, bẩm -Đuổi cổ nó ra! (Phạm Duy Tốn) Biểu thị lời nói bị đứt quãng do sợ hãi b. Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại (Đào Vũ) Câu nói bị bỏ dở do bối rối lúng túng c. Cơm, áo, vợ ,con, gia đình bó buộc y. ( Nam Cao) Biểu thị sự liệt kê chưa đầy đủ
16. BÀI TẬP THẢO LUẬN 2. Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây: a.Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phất phới bay trên những con tàu lớn. (Thép Mới) Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp. b.Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi. (Đào Vũ) Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp. c.Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non,hoa cỏ trông mới đẹp;từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay. (Hoài Thanh) Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
17. 3.Viết một đoạn văn về ca huế trên sông hương trong đó : a,Có câu dùng dấu chấm lửng . b,Có câu dùng dấu phẩy. Học sinh tự làm
18. Tiếng việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY II. Luyện tập Bài tập 3 a) “Ca Huế trên sông Hương” của Hà Ánh Minh cho ta biết xứ Huế nổi tiếng với các điệu hò. Đó là chèo cạn, bài thai, hò đưa linh, giã điệp, Con người xứ Huế cất tiếng hò trong lao động sản xuất hay trong sinh hoạt làng quê. b) Mỗi câu hò xứ Huế đều gởi gắm ý tình trọng vẹn, từ ngữ địa phương được dùng nhuần nhuyễn, ngôn ngữ được thể hiện thật tài ba phong phú. Giọng điệu cũng muôn màu muôn vẻ: hò đưa linh thì buồn bã; chèo cạn, hò giã gạo, hò mái nhì, mái chèo thì náo nức nồng hậu tình người.
19. HIỆN NAY TIẾNG VIỆT DÙNG 10 DẤU CÂU: Dấu chấm Dấu chấm phẩy Dấu chấm hỏi Dấu hai chấm Dấu chấm than Dấu gạch ngang Dấu chấm lửng Dấu ngoặc đơn Dấu phẩy Dấu ngoặc kép
20. LÀM BẠN VỚI DẤU CÂU Dấu câu phân biệt rạch ròi Không dùng chỉ có người lười nghĩ suy. Dấu nào cũng có nghĩa riêng Mỗi dấu đặt đúng vào nơi của mình. Dấu phẩy (,) thường thấy ai ơi Tách biệt từng phần chuyển tiếp ý câu. Dấu chấm (.) kết thúc ý rồi Giúp cho câu viết tròn câu rõ lời. Chấm phảy (;) phân tách ý câu Bổ sung vế trước ý càng thêm sâu. Chấm than (!) bộc lộ cảm tình Gửi gắm đề nghị mong chờ khiến sai. Chấm hỏi (?) để hỏi bao điều Hỏi người và cả hỏi mình tài ghê!
21. Hai chấm (:) báo hiệu lời người Còn là giải thích ý vừa nêu ra. Chấm lửng ( ) cảm xúc dâng trào Hay thay cho lời không tiện nói ra. Gạch ngang (-) lời nói mở đầu Nêu ý chú thích liệt kê trong bài. Ngoặc đơn ( ) tách biệt từng phần Làm rõ cho lời chú giải bên trong. Ngoặc kép (“ ”) trực tiếp dẫn lời Đứng sau hai chấm thay dùng nhấn câu. Biết rồi em hãy siêng dùng Viết dấu đúng chỗ điểm 10 nở hoa.
22. - Học về công dụng của dấu chấm lửng, dấu chấm phẩy và tìm thêm ví dụ minh hoạ cụ thể từng công dụng của mỗi loại dấu câu trên. - Bài tập: + Làm bài tập 1 sgk/123 + Làm bài tập 2b,c sgk/123 + Làm bài tập 3 sgk/123; - Chuẩn bị bài: Ôn tâp phần văn