Bài giảng dạy học trên truyền hình Ngữ văn 7 - Văn bản "Sống chết mặc bay" (Tiết 2) - Phạm Trâm Anh

Nội dung text: Bài giảng dạy học trên truyền hình Ngữ văn 7 - Văn bản "Sống chết mặc bay" (Tiết 2) - Phạm Trâm Anh

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC TRÊN TRUYỀN HÌNH MÔN NGỮ VĂN 7
2. Văn bản SỐNG CHẾT MẶC BAY Phạm Duy Tốn (Tiết 2) GIÁO VIÊN: PHẠM TRÂM ANH TRƯỜNG : THCS HOÀNG VĂN THỤ - QUẬN HOÀNG MAI
3. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức: - Hiểu được hiện thực về tình cảnh khốn khổ của nhân dân trước thiên tai và sự vô trách nhiệm của bọn quan lại dưới chế độ thực dân nửa phong kiến. - Nắm được thành công nghệ thuật của truyện ngắn. 2. Về kĩ năng: - Đọc - hiểu một truyện ngắn hiện đại đầu thế kỉ XX. - Phân tích nhân vật, tình huống truyện qua các cảnh đối lập, tương phản và tăng cấp. 3. Về thái độ - Có ý thức phát huy tinh thần đoàn kết. - Cảm thông với số phận của những người dân bất hạnh. - Lên án chế độ thực dân nửa phong kiến tàn bạo, phi nhân tính ở nước ta trước Cách mạng tháng Tám năm 1945.
4. II. ĐỌC - TÌM HIỂU CHI TIẾT 2. Cảnh quan phủ, nha lại, chánh tổng “đi hộ đê”. a. Khung cảnh nơi quan “đi hộ đê” Địa điểm: trong đình cao, vững chãi. Không khí: Không gian: tĩnh mịch, trang nghiêm đèn thắp sáng trưng AN TOÀN, YÊN ỔN, THUẬN LỢI CHO VIỆC CHƠI BÀI
5. II. ĐỌC - TÌM HIỂU CHI TIẾT 2. Cảnh quan phủ, nha lại, chánh tổng “đi hộ đê”. a. Khung cảnh nơi quan đi hộ đê b. Hình ảnh quan phụ mẫu
6. Trong đình, đèn thắp sáng trưng; nha lệ, lính tráng, kẻ hầu người hạ, đi lại rộn ràng. Trên sập mới kê ở gian giữa, có một người quan phụ mẫu, uy nghi chễm chện ngồi. Tay trái dựa gối xếp, chân phải duỗi thẳng ra để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi. Một tên lính lệ đứng bên, cầm cái quạt lông, chốc chốc sẽ phẩy. Tên nữa đứng khoanh tay chực hầu điếu đóm. Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi hình chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. 6
7. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Cung cách sinh hoạt Trong đình, đèn thắp sáng trưng; nha lệ, lính tráng, kẻ hầu người hạ, đi lại rộn Tư thế: Uy nghi, chễm chện, nhàn nhã ràng. Trên sập mới kê ở gian giữa, có một người quan phụ mẫu, uy nghi chễm chện ngồi. Tay trái dựa gối xếp, chân phải duỗi thẳng ra để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi. Một tên lính lệ đứng bên, cầm cái quạt lông, chốc chốc sẽ phẩy. Tên nữa đứng khoanh tay chực hầu điếu đóm. Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi hình chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.
8. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Cung cách sinh hoạt Trong đình, đèn thắp sáng trưng; nha lệ, lính tráng, kẻ hầu người hạ, đi lại rộn ràng. Trên sập Tư thế: Uy nghi, chễm chện, nhàn nhã mới kê ở gian giữa, có một người quan phụ mẫu, uy nghi chễm chện ngồi. Tay trái dựa gối xếp, Đồ dùng sinh hoạt: sang trọng, đắt tiền chân phải duỗi thẳng ra để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi. Một tên lính lệ đứng bên, cầm cái quạt lông, chốc chốc sẽ phẩy. Tên nữa đứng khoanh tay chực hầu điếu đóm. Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi hình chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.
9. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Cung cách sinh hoạt Trong đình, đèn thắp sáng trưng; nha lệ, lính tráng, kẻ hầu người hạ, đi lại rộn ràng. Trên sập Tư thế: Uy nghi, chễm chện, nhàn nhã mới kê ở gian giữa, có một người quan phụ mẫu, uy nghi chễm chện ngồi. Tay trái dựa gối xếp, sang trọng, đắt tiền Đồ dùng sinh hoạt: chân phải duỗi thẳng ra để cho tên người nhà quỳ Giọng điệu: hách dịch, sai bảo ở dưới đất mà gãi. Một tên lính lệ đứng bên, cầm cái quạt lông, chốc chốc sẽ phẩy. Tên nữa đứng khoanh tay chực hầu điếu đóm. Bên cạnh ngài, mé Nghệ thuật: Liệt kê tay trái, bát yến hấp đường phèn để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi hình chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào Miêu tả chân thực cuộc sống xa hoa, vương giả. đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.
10. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Cảnh quan chơi tổ tôm - Thầy đề, thầy đội, thầy thông nhì đến chánh tổng sở tại cùng ngồi hầu bài - Trừ quan phụ mẫu ra, mọi người không ai dám to tiếng - Nhàn nhã, đường hoàng bệ vệ, nguy nga - Quan ngồi trên, nha ngồi dưới; người nhà lính lệ khoanh tay sắp hàng (nghi thức tôn kính, trang nghiêm như thần như thánh) - Âm thanh lúc mau, lúc khoan, ung dung êm ái, khi cười khi nói vui vẻ Ăn chơi, nhàn nhã, ham mê cờ bạc
11. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi nghe tin đê vỡ So sánh Mọi người trong đình Quan phụ mẫu Thái độ Ngôn ngữ Hành động Nhận xét
12. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi nghe tin đê vỡ So sánh Mọi người trong đình Quan phụ mẫu - Điềm nhiên Thái độ - Nôn nao sợ hãi - Chỉ lăm le chực người ta bốc trúng quân mình chờ mà hạ. Vì ngài sắp ù ván bài to - Cau mặt Ngôn ngữ Hành động Nhận xét
13. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi nghe tin đê vỡ So sánh Mọi người trong đình Quan phụ mẫu Thái độ - Nôn nao sợ hãi - Điềm nhiên - Chỉ lăm le chực người ta bốc trúng quân mình chờ mà hạ. Vì ngài sắp ù ván bài to - Cau mặt Ngôn - Khẽ nói - Gắt ngữ - Bẩm, dễ có khi đê vỡ! - Mặc kệ Hành động Nhận xét
14. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi nghe tin đê vỡ So sánh Mọi người trong đình Quan phụ mẫu Thái độ - Nôn nao sợ hãi - Điềm nhiên - Chỉ lăm le chực người ta bốc trúng quân mình chờ mà hạ. Vì ngài sắp ù ván bài to - Cau mặt Ngôn ngữ - Khẽ nói - Gắt - Bẩm, dễ có khi đê vỡ! - Mặc kệ => thờ ơ Hành - Giật nảy mình - Ngồi xếp bài Dửng dưng động - Quay gối, dựa sang bên tay phải trước tin đê vỡ - Không ngừng việc chơi bài Nhận xét
15. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi nghe tin đê vỡ So sánh Mọi người trong đình Quan phụ mẫu Thái độ - Điềm nhiên - Nôn nao sợ hãi - Chỉ lăm le chực người ta bốc trúng quân mình chờ mà hạ. Vì ngài sắp ù ván bài to - Cau mặt Ngôn ngữ - Khẽ nói - Gắt - Bẩm, dễ có khi đê vỡ! - Mặc kệ => Thờ ơ Hành - Ngồi xếp bài Dửng dưng trước động - Giật nảy mình - Quay gối, dựa sang bên tay phải tin đê vỡ - Không ngừng việc chơi bài Nhận xét LO LẮNG, RUN SỢ HAM MÊ CỜ BẠC, VÔ TRÁCH NHIỆM
16. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi đê vỡ So sánh Thầy đề Quan phụ mẫu Thái độ Ngôn ngữ Hành động Nhận xét
17. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi đê vỡ So sánh Thầy đề Quan phụ mẫu Thái độ - Run cầm cập - Tức giận - Đỏ mặt tía tai Ngôn ngữ Hành động Nhận xét
18. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi đê vỡ So sánh Thầy đề Quan phụ mẫu Thái độ - Run cầm cập - Tức giận - Đỏ mặt tía tai Ngôn - Bẩm! - Quát: Đuổi cổ nó ra! ngữ - Thưa - “Đê vỡ rồi! Đê vỡ rồi! Thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày!” Hành động Nhận xét
19. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi đê vỡ So sánh Thầy đề Quan phụ mẫu Thái độ - Run cầm cập - Tức giận - Đỏ mặt tía tai Ngôn ngữ - Bẩm! - Quát: Đuổi cổ nó ra! - Thưa - “Đê vỡ rồi! Đê vỡ rồi! Thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày!” => Chối bỏ trách nhiệm Hành - Quên bốc bài - Vỗ tay xuống sập kêu to động -Vội vàng xòe bài, miệng vừa cười vừa nói: Ù! Thông tôm, chi chi nảy! (ù to hơn, cao hơn, đặc biệt hơn) =>vui sướng, hả hê, khoái trá Nhận xét
20. b. Hình ảnh quan phụ mẫu * Khi đê vỡ So sánh Thầy đề Quan phụ mẫu Thái độ - Run cầm cập - Tức giận - Đỏ mặt tía tai Ngôn ngữ - Bẩm! - Quát: Đuổi cổ nó ra! - Thưa - “Đê vỡ rồi! Đê vỡ rồi! Thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày!” => Chối bỏ trách nhiệm Hành - Quên bốc bài - Vỗ tay xuống sập kêu to động -Vội vàng xòe bài, miệng vừa cười vừa nói: Ù! Thông tôm, chi chi nảy! (ù to hơn, cao hơn, đặc biệt hơn) =>vui sướng, hả hê, khoái trá Nhận xét CÒN CHÚT NHÂN TÍNH, BIẾT HÁCH DỊCH, ĐỘC ÁC, TÁNG TẬN LƯƠNG TÂM ĐỘNG LÒNG TRƯỚC THẢM PHI NHÂN TÍNH, LÒNG LANG DẠ THÚ CẢNH CỦA NHÂN DÂN
21. b. Hình ảnh quan phụ mẫu Nghệ thuật - Ngôn ngữ đối thoại ngắn gọn - Câu văn cảm thán, đan xem lời bình luận: (thể hiện thái độ mỉa mai, châm biếm, phê phán bọn quan lại vô trách nhiệm) - Tăng cấp ấn tượng, hồi hộp: (Sự vô trách nhiệm và thói ham mê cờ bạc của quan mỗi lúc một tăng) - Đối lập tương phản gay gắt
22. b. Hình ảnh quan phụ mẫu Nghệ thuật - Nghệ thuật tăng cấp ấn tượng, hồi hộp - Hình ảnh đối lập tương phản càng gay gắt Cảnh quan phủ đi hộ đê Cảnh người dân đang hộ đê - Đam mê cờ bạc, mặc kệ dân chúng - Trời mưa mỗi lúc một nhiều - Ván bài ù mỗi lúc một to - Nước sông mỗi lúc một dâng cao - Đam mê ngày càng lớn - Âm thanh mỗi lúc một hỗn loạn - Niềm vui phi nhân tính - Sức người ngày càng yếu >< - Nguy cơ đê vỡ cuối cùng đã đến Cảnh trong đình Cảnh ngoài đê - Nghiêm trang, tĩnh mịch - Nhốn nháo, xao xác - An toàn, yên ổn - Nguy nan, khẩn cấp
23. b. Hình ảnh quan phụ mẫu Nghệ thuật - Ngôn ngữ đối thoại ngắn gọn - Câu văn cảm thán, đan xem lời bình luận (thể hiện thái độ mỉa mai, châm biếm, phê phán bọn quan lại vô trách nhiệm) - Nghệ thuật tăng cấp ấn tượng, hồi hộp - Hình ảnh đối lập tương phản càng gay gắt  Tạo kịch tính cho câu chuyện  Nổi bật hình ảnh tên quan phụ mẫu vô trách nhiệm, lòng lang dạ thú, thờ ơ trước nỗi khổ của nhân dân.  Thái độ của tác giả: + Mỉa mai, châm biếm, phê phán, lên án thái độ tàn nhẫn của bọn quan lại vô trách nhiệm trước tình cảnh, cuộc sống nghìn sầu muôn thảm của nhân dân. + Cảm thương trước nỗi khổ của nhân dân
24. II. ĐỌC - TÌM HIỂU CHI TIẾT 3. Cảnh đê vỡ Cảnh: Khắp mọi nơi miền đó nước tràn lênh láng, xoáy thành vực sâu, nhà cửa trôi băng, lúa má ngập hết Kẻ sống không chỗ ở, kẻ chết không Tình cảnh thảm sầu. nơi chôn, lênh đênh mặt nước Thê thảm, thương tâm, dân chúng rơi vào cảnh khốn cùng
25. II. ĐỌC - TÌM HIỂU CHI TIẾT 3. Cảnh đê vỡ - Nghệ thuật: + Câu văn kéo dài + Tương phản, đối lập Giúp tác giả vừa kể chuyện, vừa miêu tả, vừa biểu ý, vừa biểu cảm + Nhịp câu văn biền ngẫu (đối xứng hài hòa) Như tiếng nấc nghẹn, căm phẫn với dòng nước mắt xót đau, thương cảm cho nhân dân.
26. NGUY CƠ ĐÊ VỠ NHÂN DÂN QUAN PHỤ MẪU, NHA LẠI Vất vả chống đỡ Bình thản đánh tổ tôm Lâm vào cảnh khốn khổ, Vẫn bình thản, thờ ơ trước cuộc sầu thảm ĐÊ VỠ sống lầm than của nhân dân Cuộc sống lầm than, cơ cực Thái độ vô trách nhiệm, bỉ ổi, trước thiên tai vô nhân tính
27. III. TỔNG KẾT 1. Nội dung a. Giá trị hiện thực: Phản ánh bộ mặt bọn quan lại thời Pháp thuộc bỏ mặc nhân dân đói rét, lầm than. b. Giá trị nhân đạo: - Đồng cảm, xót xa trước tình cảnh thê thảm của nhân dân lao động do thiên tai và do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền gây nên. - Phê phán, tố cáo thói bàng quan, vô trách nhiệm đến mức gây ra họa lớn cho nhân dân của viên quan phụ mẫu – đại diện cho nhà cầm quyền thời Pháp thuộc. 2. Nghệ thuật - Ngôn ngữ kể, tả khắc họa chân dung nhân vật sinh động. - Xây dựng tình huống tương phản – tăng cấp và kết thúc bất ngờ. - Ngôn ngữ đối thoại ngắn gọn, sinh động. 27
28. IV. LUYỆN TẬP Bài tập 1: Ý nghĩa nhan đề “Sống chết mặc bay” - Lấy từ vế đầu của câu: Sống chết mặc bay/ Tiền thầy bỏ túi Chỉ thái độ vô trách nhiệm, vì tiền bạc mà coi thường sinh mạng con người của 1 số thầy thuốc, thầy bói trong xã hội xưa => Phê phán sự thờ ơ, vô trách nhiệm, vô lương tâm, bỏ mặc con dân trong tình cảnh khốn cùng của tên quan phủ khi xuống địa phương chỉ đạo việc hộ đê.
29. IV. LUYỆN TẬP Bài tập 2:Viết đoạn văn (khoảng 10 câu) nêu cảm nhận của em về hình ảnh viên quan phụ mẫu. Trong đoạn có sử dụng câu bị động (Gạch chân, chú thích). Gợi ý Hình thức: - Đảm bảo số lượng câu (Khoảng 10 câu) - Lưu ý viết hoa lùi đầu dòng và chấm kết thúc đoạn. Nội dung: Cảm nhận về hình ảnh viên quan phụ mẫu -Cuộc sống xa hoa, vương giả. -Ăn chơi, nhàn nhã, ham mê cờ bạc -Vô trách nhiệm, vô lương tâm, lòng lang dạ thú Tiếng Việt: Sử dụng câu bị động (gạch chân, chú thích)
30. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ - Hoàn thành bài tập - Soạn bài: Liệt kê 31