Giáo án Ngữ văn 7 theo CV417 - Tuần 17 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Đào Dương

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn 7 theo CV417 - Tuần 17 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Đào Dương

1. Soạn: 22/ 12/ 2020- Dạy: / 12/ 2020. Tuần 17- Tiết 65- văn bản: ÔN TẬP TÁC PHẨM TRỮ TÌNH. A- Mục tiêu cần đạt: 1- Về kiến thức: - Nắm được khái niệm tác phẩm trữ tình, thơ trữ tình - Một số đặc điểm chủ yếu của thơ trữ tình. - Một số thể thơ đã học. - Giá trị nội dung, nghệ thuật của một số tác phẩm trữ tình đã học. 2- Về kĩ năng: - Rèn các kĩ năng ghi nhớ, hệ thống hóa, tổng hợp, phân tích, chứng minh. - Cảm nhận, phân tích tác phẩm trữ tình. 3- Về thái đột: Có ý thức trong việc tổng hợp nâng cao kiến thức về văn bản trữ tình. => Định hướng năng lực, phẩm chấ. - NL: Tổng hợp, giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ. - PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. B- Chuẩn bị: - Thầy : Giáo án, sgk,sgv. - Trò: Sgk, Vở ghi, Vở bài tập, chuẩn bị bài. C- Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Khởi động. - Mục tiêu: Tạo tâm thế kết nối vào bài mới. - Phương pháp và kĩ thuật: động não cá nhân. - Hình thức: cá nhân. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: + NL: Trình bày 1 phút. + PC: Chăm chỉ - Thời gian: 5 phút * Ổn định tổ chức. * Khởi động vào bài mới: - Hãy đọc một bài thơ ( ca dao) trữ tình? Cho biết tình cảm mà bài thơ ( ca dao) đó bộc lộ là tình cảm gì? - Gv dẫn vào bài mới . Hoạt động 2: Tổ chức ôn tập. - Mục tiêu: nắm được khái niệm tác phẩm trữ tình; ca dao trữ tình; tình cảm trong tác phẩm thơ trữ tình; cách biểu hiện tình cảm, cảm xúc trong tác phẩm trữ tình; tác giả, hoàn cảnh ra đời, thể loại, nội dung chủ yếu, đặc điểm nghệ thuật của các văn bản đã học; rút ra nhận xét về đặc điểm chung của các văn bản được thống kê trong bảng. - Phương pháp: nêu vấn đề, chia sẻ cặp . - Hình thức: cá nhân, cặp đôi - NL, PC: + NL: giải quyết vấn đề, hợp tác. 247
2. + PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. - Thời gian: 35 phút. HOẠT ĐỘNG CỦA GV HĐ CỦA HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT Hoạt động cá nhân: Câu 1: Hãy nêu tên tác giả các tác TL cá nhân Câu 1: Tác giả, tác phẩm. phẩm sau? Tác phẩm Tác giả 1- Cảm nghĩ trong - Lí Bạch. đêm thanh tĩnh. 2- Phò giá về kinh. - Trần Quang Khải. 3- Ngẫu nhiên viết - Hạ Tri nhân buổi mới về Chương. quê. 4- Buổi chiều đứng ở - Trần Nhân phủ Thiên Trường Tông trông ra. 5- Bài ca nhà tranh bị - Đỗ Phủ. gió thu phá. 6- Bạn đến chơi nhà. - Nguyễn Khuyến. 7- Rằm tháng giêng. - Hồ Chí Minh. - Cảnh khuya. 8- Tiếng gà trưa. - Xuân Quỳnh. Tổ/c chia sẻ cặp đôi: 3’ Câu 2: ? Hãy sắp xếp lại để tên tác phẩm - Tạo cặp Tên tác phẩm Nội dung tư tưởng, khớp với nội dung tư tưởng, tình đôi tình cảm được biểu cảm được biểu hiện? - HĐ cá hiện. nhân: 1’ Bài ca nhà Tinh thần nhân đạo - GV chốt kiến thức - Chia sẻ tranh bị gió và lòng vị tha cao cặp đôi: 2’. thu phá. cả. - Báo cáo Qua đèo Nhớ thương quá khứ kết quả. Ngang. đi đôi với nỗi buồn - Nhận xét đơn lẻ thầm lặng giữa núi đèo hoang sơ. Ngẫu nhiên Tình cảm quê hương viết nhân buổi chân thành pha chút mới về quê. xót xa lúc mới trở về quê. Sông núi nước Ý thức độc lập, tự Nam chủ và quyết tâm tiêu 248
3. diệt địch Tiếng gà trưa. Tình cảm gia đình, quê hương qua những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ. Bài ca Côn Nhân cách thanh cao và sự Sơn giao hòa tuyệt đối với thiên nhiên. Cảm nghĩ Tình cảm quê hương sâu trong đêm lắng trong khoảnh khắc đêm thanh tĩnh vắng. Tình yêu thiên nhiên, lòng Cảnh khuya yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung lạc quan của Bác. Câu 3: Tổ/c chia sẻ cặp đôi: 3’ Tác phẩm Thể thơ. ? Hãy sắp xếp lại để tên tác phẩm - Tạo cặp Sau phút chia li Song thất lục bát. ( hoặc đoạn trích) khớp với thể đôi thơ? - HĐ cá Qua đèo Ngang Thất ngôn bát cú - GV chốt kiến thức nhân: 1’ đường luật - Chia sẻ Bài ca Côn Sơn Lục bát. cặp đôi: 2’. Các thể thơ khác - Báo cáo Tiếng gà trưa ngoài các thể trên. kết quả. Cảm nghĩ trong đêm Tuyệt cú. - Nhận xét thanh tĩnh. Sông núi nước Nam Tuyệt cú. Câu 4: a, e, i, k. Hoạt động cá nhân: TL cá nhân ? Đáp án nào sau đây không chính xác? Câu 5: ? Điền vào chỗ trống? TL cá nhân a- tập thể, truyền miệng. b- lục bát. c- so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ, đối, cường điệu, nói giảm nói tránh, câu hỏi tu từ, chơi chữ. * GHI NHỚ ( sgk trang 182). * Củng cố: ? Tác phẩm trữ tình là gì? ? Biểu hiện cụ thể của các tác phẩm trữ tình? ? Cần chú ý điều gì khi phân tích tác phẩm trữ tình? Hoạt động 3: Vận dụng. - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức vào viết đoạn văn trình bày cảm nhận. 249
4. - Phương pháp và kĩ thuật: nêu vấn đề. - Hình thức: cá nhân. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: +NL: Hình thành NL tự học, sáng tạo. + Phẩm chất: Trách nhiệm với nhiệm vụ được giao. Viết một đoạn văn biểu cảm về một cảnh đẹp mà em có dịp được quan sát. Hoạt động 4: Tìm tòi mở rộng. - Tìm thêm các tác phẩm trữ tình ngoài chương trình. - Nắm chắc nội dung phần ghi nhớ. - Ôn lại toàn bộ kiến thức đã học. - Chuẩn bị : Ôn tập tác phẩm trữ tình (tiếp). Soạn: 22/12/ 2020- Dạy: / 12 / 2020 Tiết 66- văn bản: ÔN TẬP TÁC PHẨM TRỮ TÌNH (tiếp) C- Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Khởi động. - Mục tiêu: Tạo tâm thế thoải mái khi vào bài học mới. - Phương pháp và kĩ thuật: Đặt câu hỏi, trò chơi. - Hình thức: cá nhân, nhóm. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: + Tư duy sáng tạo, hợp tác. + Trách nhiệm ôn tập, tổng hợp tri thức. - Thời gian 5 phút. * Ổn định tổ chức. * Kiểm tra bài cũ: ? Tác phẩm trữ tình là gì? ? Biểu hiện cụ thể của các tác phẩm trữ tình? ? Cần chú ý điều gì khi phân tích tác phẩm trữ tình? * Khởi động vào bài mới: Trò chơi Nhanh miệng. - Luật chơi: Cả lớp cùng chơi. Khi GV đọc nhanh tên một số văn bản trữ tình thì HS nhắc nhanh tên tác giả của các VB đó. HS nào đọc nhanh nhất có tổng số lần thắng nhiều nhất sẽ tính là HS thắng cuộc. - HS chơi theo luật. - GV tổng kết trò chơi, tuyên dương, cho điểm. - Gv dẫn vào bài mới . Hoạt động 2: Tổ chức ôn tập. - Mục tiêu: nắm được cách biểu cảm trực tiếp và gián tiếp, đặc điểm nghệ thuật của các văn bản đã học; rút ra nhận xét về đặc điểm chung của các văn bản được thống kê trong bảng. - Phương pháp: nêu vấn đề, chia sẻ cặp . - Hình thức: cá nhân, cặp đôi - NL, PC: + NL: giải quyết vấn đề, hợp tác. + PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. 250
5. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. - Thời gian: 35 phút. HOẠT ĐỘNG CỦA GV HĐ CỦA HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT Tổ/c chia sẻ cặp đôi: 3’ - Tạo cặp Câu 1: Về nội dung trữ tình trong ? Hãy nói rõ nội dung trữ tình và đôi hai câu thơ của Nguyễn Trãi: hình thức thể hiện của những câu - HĐ cá Hai câu thơ thấm đượm một nỗi lo thơ của Nguyễn Trãi? nhân: 1’ buồn sâu lắng. Nỗi buồn ấy thường - GV chốt kiến thức - Chia sẻ trực trong tâm hồn nhà thơ. cặp đôi: 2’. Từ ngữ “ suốt ngày”, “ đêm”, “ - Báo cáo đêm ngày”-> một nỗi ưu tư, lo đời, kết quả. lo nước khiến nhà thơ không ngủ, - Nhận xét nó trào lên “cuồn cuộn”. - Về hình thức: Câu đầu là biểu cảm trực tiếp “nỗi ưu tư”, “ tấc lòng ưu ái”. Câu thứ hai là biểu cảm gián tiếp. Câu thứ nhất dùng tả và kể, câu thứ hai dùng lối ẩn dụ tô đậm thêm tình cảm đã nói ở trên của tác giả. Lo nước, thương dân không chỉ là nỗi lo thường trực mà còn là nỗi lo duy nhất của nhà thơ Nguyễn Trãi. Câu 2: Tổ/c chia sẻ cặp đôi: 3’ - Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh ? So sánh tình huống thể hiện tình - Tạo cặp Tình cảm quê hương được biểu hiện yêu quê hương và cách thể hiện đôi lúc xa quê, biểu hiện một cách trực tình cảm đó qua hai bài thơ Cảm - HĐ cá tiếp, nhẹ nhàng , sâu lắng. nghĩ trong đêm thanh tĩnh và Ngẫu nhân: 1’ - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về nhiên viết nhân buổi mới về quê. - Chia sẻ quê: - GV chốt kiến thức cặp đôi: 2’. Tình cảm biểu hiện lúc mới đặt - Báo cáo chân về quê, biểu hiện gián tiếp, kết quả. tình cảm được thể hiện đượm màu - Nhận xét sắc hóm hỉnh mà ngậm ngùi. Tổ/c chia sẻ cặp đôi: 3’ Câu 3: Cảnh vật có những yếu tố ? So sánh bài Đêm đỗ thuyền ở - Tạo cặp giống nhau ( đêm khuya, trăng, Phong Kiều ( phần đọc thêm) với đôi thuyền, dòng sông ) nhưng màu bài Rằm tháng giêng về hai vấn đề: - HĐ cá sắc khác nhau ( một bên là yên tĩnh cảnh vật được miêu tả và tình cảm nhân: 1’ chìm vào bóng tối; một bên sống được thể hiện. - Chia sẻ động, tuy có nét huyền ảo song cơ - GV chốt kiến thức cặp đôi: 2’. bản là trong sáng. - Báo cáo Dù là cảnh vật, tình cảm được kết quả. thể hiện trong hai bài có khác nhau - Nhận xét song ở cả hai bài mối quan hệ giữa 251
6. cảnh và tình đều rất hòa quyện, gắn bó. Hoạt động cá nhân: TL cá nhân Câu 4: Đáp án b, c, e. Hãy đọc lại ba bài tùy bút trong bài 14,15. Hãy lựa chọn những câu mà em cho là đúng? - Hs đọc yêu cầu, trả lời câu hỏi. - Gv nhận xét kết luận, bổ sung. * Củng cố: ? Tác phẩm trữ tình là gì? Kể tên các tác phẩm trữ tình mà em đã dược học? ? Phân tích nội dung và nghệ thuật tác phẩm trữ tình Cảnh khuya? Hoạt động 3: Vận dụng. - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức vào viết đoạn văn biểu cảm về con vật nuôi. - Phương pháp và kĩ thuật: nêu vấn đề. - Hình thức: cá nhân. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: + Hình thành NL tự học, sáng tạo. + Phẩm chất: Trách nhiệm với nhiệm vụ được giao. Viết một đoạn văn biểu cảm về một con vật mà em yêu thích. Hoạt động 4: Tìm tòi mở rộng. - Tìm thêm các tác phẩm trữ tình ngoài chương trình. - Nắm chắc nội dung phần ghi nhớ. - Ôn lại toàn bộ kiến thức đã học. - Chuẩn bị ôn tập tốt kiến thức tổng hợp để kiểm tra học kì I. Soạn: 22/ 12/ 2020- Dạy: / 12 /2020. Tiết 67- Tiếng Việt. ÔN TẬP TIẾNG VIỆT. A- Mục tiêu cần đạt: 1- Về kiến thức: Hệ thống hóa kiến thức về: - Cấu tạo từ ( từ ghép, từ láy). - Từ loại ( đại từ, quan hệ từ) - Từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm, thành ngữ. - Từ Hán Việt. - Các phép tu từ. 2- Về kĩ năng: - Giải thích nghĩa một số yếu tố Hán Việt đã học. - Tìm thành ngữ theo yêu cầu. 3- Về thái độ: Có ý thức nắm kiến thức tổng hợp để vận dụng trong hoạt động giao tiếp. => Định hướng năng lực, phẩm chất. - NL: Tổng hợp, giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ. - PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. 252
7. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. B- Chuẩn bị: - Thầy : Giáo án, sgk,sgv. - Trò: Sgk, Vở ghi, Vở bài tập, chuẩn bị bài . C- Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Khởi động. - Mục tiêu: Tạo tâm thế thoải mái khi vào bài học mới. - Phương pháp và kĩ thuật: Đặt câu hỏi, trò chơi. - Hình thức: cá nhân, nhóm. - Năng lực, phẩm chất hướng tới: + Tư duy sáng tạo, hợp tác. + Trách nhiệm với nhiệm vụ được giao. - Thời gian 5 phút. * Ổn định tổ chức. * Khởi động vào bài mới: Trò chơi Nhanh trí. - Luật chơi: Cả lớp cùng chơi. Khi GV đặt câu hỏi, HS nào giơ tay xin ý kiến nhanh nhất sẽ thực hiện theo yêu cầu của GV. Nếu HS đó chưa làm hết phần việc GV yêu cầu thì HS khác sẽ được quyền bổ sung. Kết thúc trò chơi, HS nào kể được nhiều hơn nội dung đã học sẽ là HS thắng cuộc. Câu hỏi: Kể nhanh những nội dung đã được học về tiếng Việt? - HS chơi theo luật. - GV tổng kết trò chơi, biểu dương cho điểm hoặc khen bằng hình thức vỗ tay. - Giới thiệu vào bài học. Hoạt động 2: Tổ chức hoạt động ôn tập. - MT: + Hệ thống hóa các kiến thức về Từ phức, đại từ. + So sánh Quan hệ từ, danh từ, động từ , tính từ về mặt ý nghĩa và chức năng. đã học. - Phương pháp: Thảo luận nhóm, nêu vấn đề, vẽ sơ đồ tư duy . - Hình thức: cá nhân, nhóm. - NL, PC: + NL: hợp tác, giải quyết vấn đề. + PC: Chăm chỉ tự học và tổng hợp tri thức. - Thời gian: 20 phút. HOẠT ĐỘNG CỦA GV HĐ CỦA HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT I - Hệ thống hóa kiến thức. 1- Từ phức. ? Thế nào là từ phức? TL cá nhân a- Khái niệm: Từ phức là từ gồm có hai hay Cho ví dụ về từ nhiều tiếng tạo thành. phức? VD : Giáo viên, học sinh, cây cối, hoa lá, cỏ cây, gà vịt, ếch nhái b- Phân loại: Có hai loại từ phức: ? Có mấy loại từ TL cá nhân Từ ghép và từ láy. phức? ? Các loại từ ghép? TL cá nhân - Từ ghép gồm hai loại: 253
8. + Từ ghép chính phụ. VD : xe đạp, cá thu, chân trái, bà ngoại, bạn thân + Từ ghép đẳng lập. VD : Nhà cửa, đường xa, sách vở, bút mực ? Các loại từ láy? TL cá nhân - Từ láy gồm hai loại : + Láy toàn bộ: Tiếng láy láy lại nguyên vẹn tiếng gốc hoặc tiếng láy có thể biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm cuối. VD: Xanh xanh, mơn mởn, thăm thẳm, lành lạnh. + Láy bộ phận: Tiếng láy lặp lại phụ âm đầu hoặc phần vần ở tiếng gốc. VD: đẹp đẽ, xanh xao, bâng khuâng, man mác. - Yêu cầu hs vẽ sơ đồ HS vẽ và tư duy về từ phức. điền vào sơ đồ SGK 2- Đại từ. ? Đại từ là gì? Cho ví TL cá nhân a- Khái niệm: dụ? Đại từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, hoạt động, tính chất hoặc dùng để hỏi. VD : nó, ấy, nọ, gì, ai, nào, đâu, ? Các loại đại từ? TL cá nhân b- Phân loại: 2 loại. + Đại từ để trỏ: gồm x- Trỏ người, trỏ vật. VD : tôi, tao, tớ, bay, chúng bay x- Trỏ số lượng. VD : tất cả, tất thảy, bấy, bấy nhiêu. x- Trỏ hoạt động, tính chất sự việc. VD : thế, vậy + Đại từ để hỏi. x- Hỏi người, hỏi vật. VD : Ai, gì? x- Hỏi số lượng. VD : Bao nhiêu, mấy x- Hỏi hoạt động, tính chất sự việc. VD : thế nào, ra sao 3- So sánh Quan hệ từ, danh từ, động từ, tính từ về mặt ý nghĩa và chức năng. Tổ/c HĐ nhóm: 7’ ( KT khăn trải bàn) Từ Ý nghĩa Chức năng - Bước 1: Chuẩn bị. - Tạo nhóm. loại + Chia nhóm: Cả lớp - HĐ cá Danh Là những từ chỉ - DT không trực chia thành 6 nhóm, nhân 3’, từ sự vật và những tiếp làm vị ngữ 254
9. mỗi nhóm 6 hs, phát nhóm 4’. khái niệm được trước DT phải có từ phiếu cá nhân. - Đại diện ngôn ngữ phản “ là”. + Nhiệm vụ: nhóm báo ánh như sự vật. - Khi DT tập hợp ? So sánh Quan hệ từ, cáo kết quả. xung quanh nó một danh từ, động từ, tính Các nhóm số thành tố phụ tạo từ về mặt ý nghĩa và nhận xét, bổ thành cụm DT thì chức năng sung. DT có thể làm vị - Bước 2: Thực hiện ngữ. nhiệm vụ. - DT đảm nhiệm + GV quan sát, phát chức năng chủ ngữ. hiện giúp đỡ HS. Động ĐT là những từ Làm trung tâm của + Nhận xét, bổ sung, từ chỉ hoạt động, vị ngữ, ngoài ra còn chốt: trạng thái của có thể làm thành những khái phần khác của câu, niệmđược ngôn hoặc làm thành tố ngữ phản ánh như phụ trong cụm . những thực thể. Tính Là loại từ chỉ tính - Tính từ có thể tự từ chất của sự vật , nó kết hợp với một của hoạt động và số từ khác trực tiếp trạng thái. làm vị ngữ. - Trong hoạt động tạo câu, tính từ có thể làm thành phần phụ bổ ngữ cho DT hay ĐT. Quan Là từ loại biểu thị Chức năng của hệ từ quan hệ ngữ pháp quan hệ từ là chức giữa các từ và kết năng nối. cầu ngữ pháp. Nói cách khác, QHT dùng để nối các đơn vị và các kết cấu ngữ pháp theo quan hệ ngữ pháp. Hoạt động 3: Luyện tập, củng cố: - Mục tiêu : củng cố kiến thức về Từ vựng. - Phương pháp, kĩ thuật: Nêu vấn đề. - Hình thức: Cá nhân. - NL, PC: + NL: Giải quyết vấn đề. + PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. 255
10. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. - Thời gian: 15 phút . II- Luyện tập. - Y/c HS đọc BT. - Hs đọc Giải nghĩa các yếu tố Hán Việt: - HD hs làm bài yêu cầu, - Bạch ( bạch cầu): Huyết cầu trắng. cá nhân. làm bài, - Bán ( bức tượng bán thân): nửa thân. - Nhận xét, bổ báo cáo - Cô ( cô độc) : Lẻ loi chỉ một mình. sung. kết quả. - Cư( cư trú) : ở. - Nhận - Cửu ( cửu chương) : Bảng cửu chương. xét bổ - Dạ ( dạ hội) : cuộc vui lớn tổ chức vào buổi tối. sung. - Dạ ( dạ hương): Loài cây nhỏ cùng họ với cây thuốc lá, hoa nhỏ hình ống phễu dài, màu vàng nhạt, thơm, nở về ban đêm. - Đại( đại lộ) : Đường lớn ở thành phố. - Đại ( đại thắng) : Thắng lớn. - Điền (điền chủ) : Người chiếm hữu ruộng đất và bóc lột địa tô. - Hồi ( hồi hương): Trở về làng quê, xứ sở. - Hậu( hậu vệ) : Bộ phận hay cầu thủ hoạt động ở đằng sau. - Hữu ( hữu ích) : Có ích. - Lực( nhân lực) : Sức người trong lao động. - Nhật ( nhật kí) : Chuyện ghi chép hằng ngày. - Tiếu ( tiếu lâm) : Chuyện kể dân gian, dùng hình thức gây cười để mua vui hoặc đả kích, phê phán. Hoạt động 4: Vận dụng. - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học về Từ vựng để viết đoạn văn. - Phương pháp và kĩ thuật: Nêu vấn đề. - Hình thức: Cá nhân. - NL, PC: + NL: Giải quyết vấn đề. + PC: Chăm chỉ hoàn thành nhiệm vụ được giao. Viết đoạn văn ngắn ( khoảng 10 câu, chủ đề tự chọn) có sử dụng từ phức và đại từ. Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng. - Rà soát những bài tập trong vở bài tập, sgk, sách nâng cao về Từ phức và Đại từ để làm bài. - Học, nắm chắc nội dung đã ôn. - Chuẩn bị : Ôn tập tiếng Việt( tiếp). Soạn: 22/ 12/ 2020- Dạy: / 12 / 2020. Tiết 68- Tiếng Việt: ÔN TẬP TIẾNG VIỆT ( tiếp) A- Mục tiêu cần đạt: 256
11. 1- Về kiến thức: - Củng cố kiến thức về từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm, thành ngữ, điệp ngữ, chơi chữ. 2- Về kĩ năng: Vận dụng kiến thức đã học tìm thành ngữ theo yêu cầu. 3- Về thái độ: Có ý thức trong việc dùng từ, thành ngữ, điệp ngữ, chơi chữ. => Định hướng năng lực, phẩm chất. - NL: Tổng hợp, giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ. - PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. B- Chuẩn bị: - Thầy : Giáo án, sgk,sgv. - Trò: Sgk, Vở ghi, Vở bài tập. C- Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Khởi động. - MT: Tạo tâm thế kết nối vào bài họ.c - Phương pháp: Đặt câu hỏi. - Hình thức: cá nhân. - NL, PC: + NL: giải quyết vấn đề. + PC: Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. - Thời gian: 5 phút. * Ổn định tổ chức. * Kiểm tra bài cũ: ? Phân loại từ phức trong tiếng Việt? ? Đại từ là gì? Có mấy loại đại từ? ? So sánh QHT, DT, ĐT, TT về mặt ý nghĩa và chức năng. * Khởi động vào bài mới: - Giới thiệu vào bài học. Hoạt động 2: Tổ chức hoạt động ôn tập. - MT: Hệ thống hóa các kiến thức về Từ đồng nghĩa, Từ trái nghĩa, Từ đồng âm, Thành ngữ, Điệp ngữ, Chơi chữ. - Phương pháp: Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, sơ đồ tư duy. - Hình thức: cá nhân, nhóm. - NL, PC: + NL: hợp tác, giải quyết vấn đề. + PC: Yêu nước: yêu tiếng nói của dân tộc. Trách nhiệm: giữ gìn và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chăm chỉ: tự học, tự tìm tòi và sử dụng từ. - Thời gian: 35 phút. HOẠT ĐỘNG CỦA GV HĐ CỦA HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT 257
12. 1- Từ đồng nghĩa. ? Thế nào là từ đồng nghĩa? TL cá nhân - Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau. Tùy theo nghĩa, một từ nhiều nghĩa có thể thuộc vào nhiều nhóm từ đồng nghĩa khác nhau; ở nghĩa này thì thuộc nhóm từ đồng nghĩa này; ở nghĩa khác lại thuộc nhóm từ đồng nghĩa khác. Từ đồng nghĩa có mấy loại? TL cá nhân - Các loại từ đồng : 2 loại. + Từ đồng nghĩa hoàn toàn ( không phân biệt nhau về sắc thái ý nghĩa). + Từ đồng nghĩa không hoàn toàn( có sắc thái ý nghĩa khác nhau) Tại sao có hiện tượng đồng TL cá nhân - Có hiện tượng đồng nghĩa là vì từ có thể nghĩa? có nhiều nghĩa, cho nên một từ có thể tham gia vào nhiều nhóm từ đồng nghĩa khác nhau. 2- Từ trái nghĩa. ? Thế nào là từ trái nghĩa? TL cá nhân Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau. Tùy theo nghĩa cụ thể, một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều cặp từ trái nghĩa khác nhau. Ở nghĩa này, nó thuộc cặp từ trái nghĩa này; ở nghĩa khác nó lại thuộc cặp từ trái nghĩa khác. Tổ/c HĐ nhóm: 5’ 3- Tìm từ đồng nghĩa: ( KT khăn trải bàn): - Tạo * Bé ( về mặt kích thước, khối lượng) : - Bước 1: Chuẩn bị. nhóm. - Từ đồng nghĩa : nhỏ. + Chia nhóm: Cả lớp chia - HĐ cá - Từ trái nghĩa: lớn, to. thành 6 nhóm, mỗi nhóm 6 hs, nhân 2’, * Thắng : + Nhiệm vụ: nhóm 3’. - Từ đồng nghĩa: thành công. ? Tìm từ đồng nghĩa và từ trái - Đại diện - Từ trái nghĩa: thua, thất bại. nghĩa? nhóm báo * Chăm chỉ : - Bước 2: Thực hiện nhiệm cáo kết - Từ đồng nghĩa : Cần cù. vụ. quả. Các - Từ trái nghĩa: lười biếng. + GV quan sát, phát hiện giúp nhóm nhận đỡ HS. xét, bổ + Nhận xét, bổ sung: sung. 4- Từ đồng âm. ? Thế nào là từ đồng âm? TL cá nhân - Từ đồng âm là những từ có âm thanh Phân biệt từ đồng âm và nhiều giống nhau nhưng nghĩa khác xa nhau. nghĩa? VD : Muối ( DT) : một kg muối. Muối ( ĐT) : muối dưa. - Phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa: VD 1: + Nắm chặt lấy để khỏi ngã( chết 258
13. đuối bám được cọc) . + Dính vào ( bụi bám đầy quần áo mẹ) + Theo không dời ra ( bé bám mẹ). Các nghĩa của từ bám có liên quan với nhau, có thể vạch ra được quá trình chuyển từ nghĩa này đến nghĩa khác trong cơ chế chuyển nghĩa. Đó là trường hợp từ nhiều nghĩa. VD 2: + Vật dụng bằng kim loại, nhựa có quai để đựng( ca nước). + Khoảng thời gian làm việc của các ca kíp công nhân.( làm ca ba) + Trường hợp từ mượn : ca mổ. + Hát ( ca vọng cổ). Các nghĩa không có mối liên hệ gì, sự trùng nhau về âm thanh hoàn toàn ngẫu nhiên. Đó là những trường hợp từ đồng âm. 5- Thành ngữ. ? Thế nào là thành ngữ? TL cá nhân - Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố Thành ngữ đóng vai trò cú định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. pháp gì trong câu? Nghĩa của thành ngữ hoặc bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó, hoặc thông qua phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh ( nghĩa bóng). - Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, phụ ngữ của DT, ĐT VD : Tôi chúc chị mẹ tròn con vuông. 6- Điệp ngữ. ? Thế nào là điệp ngữ? Điệp TL cá nhân - Điệp ngữ là láy lại nhiều lần một từ hay ngữ có mấy dạng? một thành phần câu nhằm nhấn mạnh sự việc hay hành động mà chúng biểu thị. - Các dạng của điệp ngữ: + Điệp ngữ cách quãng. + Điệp ngữ nối tiếp. + Điệp ngữ chuyển tiếp ( điệp ngữ vòng). 7- Chơi chữ. ? Thế nào là chơi chữ? Hãy TL cá nhân - Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về tìm một số VD về chơi chữ? nghĩa của từ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước làm câu văn hấp dẫn, thú vị. VD : Chơi chữ ngữ âm: tết tiếc túng tiền 259
14. tiêu, tính toán tìm tay tử tế. VD : chơi chữ từ vựng: Đi tu phật bắt ăn chay Thịt chó ăn được thịt cầy thì không. Chị Hươu đi chợ Đồng Nai Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò. VD : Chơi chữ ngữ pháp: - Ngựa người, người ngựa; ăn được, được ăn. - Sinh sự thì sự sinh. ( Nguyễn Công Hoan) Hoạt động 3: Vận dụng: - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học về Từ vựng để viết đọan văn theo yêu cầu. - Phương pháp và kĩ thuật: Nêu vấn đề. - Hình thức: Cá nhân. - NL, PC: + NL: Giải quyết vấn đề. + PC: Chăm chỉ với nhiệm vụ được giao. Viết đoạn văn có sử dụng thành ngữ hoặc phép chơi chữ. Hoạt động 4: Tìm tòi mở rộng. - Tìm tòi và làm những bài tập trong Tiếng Việt nâng cao. - Học ôn, nắm chắc những kiến thức. - Tìm và giải thích một số từ gần âm, gần nghĩa dễ lầm lẫn? - Chuẩn bị : Rút gọn câu. 260