Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 28: Văn bản "Qua đèo Ngang" - Vòũ Thị Hà

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 28: Văn bản "Qua đèo Ngang" - Vòũ Thị Hà

1. KiÓm tra bµi cò: Đäc thuéc lßng bµi th¬ “B¸nh tr«i níc” cña Hå Xu©n H¬ng. Em h·y cho biÕt bµi th¬ cã mÊy líp nghÜa? ChØ ra tõng líp nghÜa?
2. Tr¶ lêi: Bµi th¬ cã 2 líp nghÜa: -NghÜa ®en: miªu t¶ ®Æc tÝnh cña chiÕc b¸nh tr«i vµ qu¸ tr×nh t¹o nã. Ca ngîi nÐt ®Ñp v¨n hãa cña d©n téc. - NghÜa bãng: (nghÜa chÝnh) ®Ò cao tr©n träng vÎ ®Ñp nhan s¾c vµ t©m hån, sù trong tr¾ng son s¾t cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam xa vµ sù c¶m th«ng s©u s¾c cho th©n phËn ch×m næi cña hä.
3. Quan s¸t bøc tranh sau, vµ nªu hiÓu biÕt cña em vÒ ĐÌo Ngang?
4. • ĐÌo Ngang thuéc d·y nói Hoµnh S¬n, ph©n c¸ch ®Þa giíi 2 tØnh: Hµ TÜnh vµ Qu¶ng Bình. • Lµ ®Þa danh næi tiÕng trªn ®Êt níc ta.
5. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) IĐọc và tìm hiểu chung văn bản .Tªn thËt: NguyÔn ThÞ Hinh. 1,T¸c gi¶ Sèng ë thÕ kû 19 – Quª ë lµng Nghi Tµm (nay thuéc T©y Hå, Hµ Néi) .Chång bµ lµm tri huyÖn Thanh Quan (nay thuéc Th¸i Ninh , Th¸i B×nh). Do ®ã cã tªn gäi HuyÖn Thanh Quan. .Bµ lµ 1 trong sè n÷ sü tµi hoa hiÕm cã trong thêi trung ®¹i. HiÖn cßn ®Ó l¹i 6 bµi th¬ N«m §- êng luËt, trong ®ã cã bµi th¬ Qua §Ìo Ngang. (6 bµi th¬ gåm: Th¨ng Long thµnh hoµi cæ; ChiÒu h«m nhí nhµ; Chïa TrÊn B¾c; C¶nh chiÒu h«m; §Òn TrÊn Vâ; Qua §Ìo Ngang)
6. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) IĐọc và tìm hiểu chung văn bản 1,T¸c gi¶ Bíc tíi ĐÌo Ngang bãng xÕ tà , Cá c©y chen ®¸, l¸ chen hoa . 2,Tác phẩm Lom khom díi nói, tiÒu vµi chó, a,Đọc và tìm hiểu chú thích L¸c ®¸c bªn s«ng, chî mÊy nhµ . *Đọc Nhí níc ®au lßng, con quèc quèc, Th¬ng nhµ mái miÖng, c¸i gia gia . *Tìm hiểu chú thích Dõng ch©n ®øng l¹i, trêi, non, níc Mét m¶nh t×nh riªng, ta víi ta . *Chú thích : -Tiều: người chuyên nghề đốn củi -Con quốc quốc (cũng viết là cuốc cuốc):chim đỗ quyên,chim cuốc .Theo truyền thuyết Trung Quốc ,Thục Đế mất nước ,hồn biến thành chim cuốc ,kêu nhớ nước đỏ máu ra mà chết. -Cái gia gia (cũng viết là da da):chim đa đa,còn gọi là gà gô
7. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) IĐọc và tìm hiểu chung văn bản 1,T¸c gi¶ 2,Tác phẩm Bµi th¬ ®îc ra ®êi kho¶ng thÕ kû 19,khi bà HuyÖn Thanh Quan lÇn ®Çu xa nhµ,xa quª, vµo kinh ®« HuÕ a,Đọc và tìm hiểu chú thích nhËn chøc “cung trung gi¸o tËp”(d¹y nghi lÔ cho c¸c b,Tìm hiểu chung cung nữ, phi tÇn theo chØ dô cña nhµ vua). *Hoàn cảnh sáng tác : *Thể thơ
8. QUA ĐÈO NGANG V¨n b¶n ThÓ th¬ ThÊt ng«n b¸t có Đêng luËt Bíc tíi ®Ìo ngang bãng xÕ tà , §Æc ®iÓm thÓ th¬ Cá c©y chen ®¸, l¸ chen hoa . -Sè c©u trong bµi:8 c©u (b¸tcó) Lom khom díi nói, tiÒu vµi chó, - Sè ch÷ trong c©u: 7 ch÷ (thÊt ?ng«n)Căn cứ vào sách giáo L¸c ®¸c bªn s«ng, chî mÊy nhµ . khoa em hãy trình bày -Gieođặc vÇn: điểmë cuèicủa thể c©u thơ 1,2,4,6,8 Nhí níc ®au lßng, con quèc quèc, -Luật:thất Chữngôn thứbát cú 2,4,6 đường phải đúngluật? luật; chữ thứ 1,3,5 Th¬ng nhµ mái miÖng, c¸i gia gia . (Số chữ trong câu, số khôngcâu cầntrong đúng bài, vần, luật đối) Dõng ch©n ®øng l¹i, trêi, non, níc - PhÐp ®èi: gi÷a c¸c cÆp c©u 3-4; 5-6 (®èi c¶ vÇn, thanh, Mét m¶nh t×nh riªng, ta víi ta . ý) theo luËt b»ng tr¾c - Bè côc: gåm 4 phÇn ®Ò - thùc - luËn - kÕt.
9. Qua Đèo Ngang Bố cục: 4 phần Bước tới đèo Ngang bóng xế tà Hai câu đề : mở ý T T B B T T B Cỏ cây chen đá, lá chen hoa T B B T T B B Lom khom dưới núi tiều vài chú 2 câu thực: miêu tả Đối B B T T B B T cụ thể cảnh và người Lác đác bên sông rợ mấy nhà T T B B T T B Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc Đối 2 câu luận: bàn T T B B B T T luận, nhận xét Thương nhà mỏi miệng cái gia gia B B T T T B B Dừng chân đứng lại: trời, non, nước 2 câu kết: khép lại B B T T B B T ý bài thơ Một mảnh tình riêng ta với ta T T B B B T B
10. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) 6 câu thơ đầu: Cảnh tượng Đèo Ngang IĐọc và tìm hiểu chung văn bản 2 câu thơ cuối: Tâm trạng của tác giả 1,T¸c gi¶ * Bài thơ tả cảnh Đèo Ngang vào buổi chiều 2,Tác phẩm tà ,bóng xế,nỗi nhớ nước thương nhà,nỗi a,Đọc và tìm hiểu chú thích buồn cô đơn thầm lặng của tác giả b,Tìm hiểu chung *Hoàn cảnh sáng tác : *Thể thơ *Phương thức biểu đạt: Biểu cảm *Bố cục *Đại ý
11. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) IĐọc và tìm hiểu chung văn bản Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà Cỏ cây chen đá,lá chen hoa II.Phân tích 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang *Thời điểm:Bóng xế tà ->buổi chiều muộn,ánh nắng yếu ớt,hoáng hôn dần buông ,không gian như trầm lắng ->gợi tâm trạng buồn tủi,nhớ thương - âm”tà”gợi buồn thấm thía,man mác *Nét cảnh:cỏ ,cây,lá ,đá,hoa -NT:2 vế tiểu đối,điệp từ “chen”,nhân hóa,vần lưng”đá-lá”,vần chân”tà-hoa”(câu 1-2)->Thiên nhiên rậm rạp,hoang vu,vắng lặng và sức sống hoang dại mãnh liệt của cỏ cây nơi Đèo Ngang
12. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) IĐọc và tìm hiểu chung văn bản Lom khom dưới núi tiều vài chú B B T T B B T II.Phân tích Lác đác bên sông chợ mấy nhà 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang T T B B T T B -Đối ý, đối thanh ->nhịp điệu cân đối *Thời điểm:Bóng xế tà->gợi tâm trạng buồn cho câu thơ,gợi tả 2 hình ảnh tủi,nhớ thương -Từ láy tượng hình *Nét cảnh:cỏ ,cây,lá ,đá,hoa->Thiên nhiên rậm +Lom khom->dáng vẻ vất vả ,bé nhỏ tội rạp,hoang vu ,sức sống hoang dại mãnh liệt nghiệp của người tiều phu của cỏ cây +Lác đác ->sự thưa thớt ít ỏi ,xơ xác ,tiêu điều của các quán chợ nghèo *Hình ảnh cuộc sống con người -Đảo: VN lên trước CN,DT trung tâm lên -NT:Đối,láy,đảo ngữ trước phần phụ trước trong CDT-tiều vài chú->nhấn mạnh h/a nhỏ nhoi ,đơn ->cuộc sống của con người thưa thớt,hoang sơ độc,lam lũ,cần mẫn,sự ít ỏi thưa thớt của heo hút ,buồn tẻ của 1miền sơn cước nơi con người và cảnh vật nơi Đèo Ngang biên ải . -Lượng từ”vài-mấy”->ít ỏi,thưa thớt
13. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) Nhớ nước đau lòng con quốc IĐọc và tìm hiểu chung văn bản quốc II.Phân tích Thương nhà mỏi miệng cái gia gia 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang *Thời điểm: Bóng xế tà Đối->tạo nhạc điệu cân đối ,hài hòa cho câu thơ,nổi rõ 2 tâm *Nét cảnh: cỏ ,cây,lá ,đá,hoa . trạng ,2 cảm xúc “nhớ *Hình ảnh cuộc sống con người: thưa thớt,buồn tẻ,heo nước”,”thương nhà” hút của miền sơn cước nơi biên ải -Điệp âm”quốc quốc-gia gia’->âm hưởng du dương của khúc nhạc *Âm thanh: chim cuốc và chim đa đa->âm thanh buồn rừng buồn bã hay cũng là khúc buồn,khắc khoải triền miên nhạc lòng -NT:Đối,đảo ngữ,điệp âm ,chơi chữ(sử dụng từ đồng -ẩn dụ,chơi chữ>mượn tiếng âm khác nghĩa),ẩn dụ chim nói tiếng lòng -Lấy động tả tĩnh->vắng lặng im ->tăng vẻ hoang sơ ,vắng lặng cho cảnh lìm trên đỉnh đèo vào thời khắc hoàng hôn
14. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) IĐọc và tìm hiểu chung văn bản II.Phân tích 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang *Thời điểm: Bóng xế tà *Nét cảnh: cỏ ,cây,lá ,đá,hoa . *Hình ảnh cuộc sống con người: thưa thớt,buồn tẻ,heo hút của miền sơn cước nơi biên ải *Âm thanh: chim cuốc và chim đa đa->âm thanh buồn buồn,khắc khoải triền miên -NT:Đối,đảo ngữ,điệp âm ,chơi chữ(sử dụng từ đồng âm khác nghĩa),ẩn dụ ->tăng vẻ hoang sơ ,vắng lặng cho cảnh →Cảnh Đèo Ngang lúc chiều tà là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ,bát ngát,heo hút,thấp thoáng có sự sống của con người nhưng còn mờ xa
15. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) -Nhớ nước :mượn chuyện vua IĐọc và tìm hiểu chung văn bản Thục mất nước hóa thành chim II.Phân tích cuốc kêu hoài nhớ nước ->Sự hoài niệm về dĩ vãng,về quá khứ 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang vàng son thống nhất liền 1 dải non sông ,đó là sự phủ nhận →Cảnh Đèo Ngang lúc chiều tà là bức tranh thiên nước của chính quyền triều nhiên hùng vĩ,bát ngát,heo hút,thấp thoáng có sự Nguyễn lúc bấy giờ-1 triều đại sống của con người nhưng còn mờ xa . đối với bà cũng như những sĩ 2.Tâm trạng con người phu Bắc Hà còn xa lạ -Thương nhà: tình cảm nhớ -Tả cảnh ngụ tình->buồn nhớ cô đơn nhung da diết của nữ sĩ khi xa -Âm thanh “quốc quốc-giagia”,chơi chữ-> nhớ nước gia đình ,bỏ lai 2 đứa con nhỏ thương nhà ,tâm trạng mang nặng bao nỗi niềm nơi quê nhà
16. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) Dừng chân đứng lại trời ,non, nước IĐọc và tìm hiểu chung văn bản Một mảnh tình riêng ta với ta II.Phân tích +Trời,non nước:không gian mênh 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang mang,vắng lặng,mở ra nhiều chiều bao la,bát ngát ,rộng lớn ,tách biệt →Cảnh Đèo Ngang lúc chiều tà là bức tranh thiên +Một mảnh tình riêng :là cả 1 thế nhiên hùng vĩ,bát ngát,heo hút,thấp thoáng có sự . giới nội tâm,nỗi buồn,nỗi cô đơn. sống của con người nhưng còn mờ xa -Ta với ta->điệp đại từ-mình đối 2.Tâm trạng con người diện với chính mình,cô đơn lẻ loi tới mức tuyệt đối -Tả cảnh ngụ tình->buồn nhớ cô đơn -Các con chữ câu kết đều mang 1 -Âm thanh “quốc quốc-giagia”,chơi chữ-> nhớ nước nỗi niềm đơn chiếc :1-mảnh-tình- thương nhà ,tâm trạng mang nặng bao nỗi niềm riêng-ta-ta -2 câu kết trực tiếp bộc lộ cảm xúc ,suy tư của người lữ thứ +NT:tương phản đối lập,điệp đại từ ta->cực tả nỗi buồn thầm lặng,cô đơn xa vắng đến tột cùng của người lữ thữ
17. TiÕt 28:Qua ĐÌo Ngang (Bµ huyÖn Thanh Quan) nghĩa gợi hình,gợi cảm; IĐọc và tìm hiểu chung văn bản -Sử dụng nghệ thuật đối hiệu quả trong việc tả cảnh,tả tình II.Phân tích 2.Nội dung 1.Bức tranh cảnh vật Đèo Ngang Với phong cách trang nhã,bài thơ →Cảnh Đèo Ngang lúc chiều tà là bức tranh thiên cho thấy cảnh tượng Đèo Ngang nhiên hùng vĩ,bát ngát,heo hút,thấp thoáng. có sự thoáng đãng mà heo hút,thấp sống của con người nhưng còn mờ xa thoáng có sự sống con người nhưng còn hoang sơ ,đồng thời thể 2.Tâm trạng con người hiện nỗi nhớ nước thương nhà,nỗi ->nỗi nhớ nước thương nhà,cô đơn thầm lặng buồn thầm lặng cô đơn của tác giả III.Tổng kết 1.Nghệ thuật -Sử dụng thể thơ Đường luật thất ngôn bát cú một cách điêu luyện -Sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình -Sáng tạo trong việc sử dụng từ láy,từ đồng âm khác
18. Cuûng coá MOÂ HÌNH MAÏCH CAÛM XUÙC Caûnh saéc Hoang vu, raäm raïp Böôùc tôùi Cuoäc soáng Buoàn teû, môø nhaït Taâm söï Nhôù nöôùc, Döøng chaân thöông nhaø Caûnh saéc Taâm traïng Bao la, roäng lôùn buoàn, coâ ñôn
19. C¶nh §Ìo Ngang ngµy nay:
20. V. Bµi tËp vÒ nhµ: 1. Häc thuéc bµi th¬. 2. ViÕt ®o¹n văn ph¸t biÓu c¶m nghÜ khi häc xong bµi th¬. 3. C¶m nhËn 2 c©u thùc b»ng mét ®o¹n văn hoµn chØnh.