Bài giảng Lịch sử 7 (Kết nối tri thức) - Chương 5 - Bài 11: Nhà Lý xây dựng và phát triển đất nước (1009-1225) - Năm học 2022-2023 - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ

Nội dung text: Bài giảng Lịch sử 7 (Kết nối tri thức) - Chương 5 - Bài 11: Nhà Lý xây dựng và phát triển đất nước (1009-1225) - Năm học 2022-2023 - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ

1. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 CHƯƠNG 5: ĐẠI VIỆT THỜI LÝ- TRẦN- HỒ( 1009 – 1407) Tuần 15, 16: Tiết 24, 25 : Bài 11: NHÀ LÝ XÂY DỰNGVÀ PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC(1009-1225) I. MỤC TIÊU: Học xong bài này, HS sẽ: 1. Kiến thức: - Trình bày được những nét chính về sự thành lập nhà Lý. - Đánh giá ý nghĩa của sự kiện dời đô ra Đại La của Lý Công Uẩn. - Mô tả được những nét chính về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, tôn giáo thời Lý. - Giới thiệu được những thành tựu tiêu biểu về văn hoá, giáo dục. 2. Năng lực: - Năng lực đặc thù: + Tìm hiểu lịch sử: Biết cách khai thác và sử dụng sơ đồ, tranh ảnh để tìm hiểu về quá trình thành lập và một số tư liệu lịch sử đơn giản về Lý Công Uẩn, Hoàng thành thời Lý, những thành tựu tiêu biểu về văn hoá, giáo dục thời Lý dưới sự hướng dẫn của giáo viên + Nhận thức và tư duy lịch sử: HS trình bày và mô tả được những nét chính về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, giáo dục thời Lý. + Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Biết phân tích để thấy rõ những thành tựu văn hóa, giáo dục thời Lý. So sánh và nêu được điểm khác của bộ máy nhà nước thời Lý so với thời Đinh - Tiền Lê. 3. Phẩm chất: - Yêu nước : HS có lòng tự hào dân tộc. - Trách nhiệm: Hs có ý thức chấp hành pháp luật và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, nâng cao ý thức bảo vệ những thành tựu văn hóa mà người xưa để lại. - Chăm chỉ: Tích cực tìm hiểu về điều kiện tự nhiên, quá trình thành lập và những thành tựu chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, giáo dục củathời Lý. * MỤC TIÊU DẠY TRẺ KHUYẾT TẬT 1. Kiến thức: - Trình bày được những nét chính về sự thành lập nhà Lý. - Đánh giá ý nghĩa của sự kiện dời đô ra Đại La của Lý Công Uẩn. - Mô tả được những nét chính về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, tôn giáo thời Lý. - Giới thiệu được những thành tựu tiêu biểu về văn hoá, giáo dục. 2. Năng lực a) Năng lực chung: - Tự chủ và tự học: biết hợp tác nhóm, cá nhân. 1 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
2. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 - Giao tiếp và hợp tác: biết tương tác giữa các thành viên trong nhóm khi thực hiện nhiệm vụ. b) Năng lực đặc thù: Biết quan sát và đọc bản đồ 3. Phẩm chất - Yêu nước : HS có lòng tự hào dân tộc. - Trách nhiệm: Hs có ý thức chấp hành pháp luật và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, nâng cao ý thức bảo vệ những thành tựu văn hóa mà người xưa để lại. - Chăm chỉ: Tích cực tìm hiểu về điều kiện tự nhiên, quá trình thành lập và những thành tựu chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, giáo dục củathời Lý. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1.Thiết bị: Máy tính, máy chiếu, phiếu học tập - Tranh, ảnh, sưu tầm liên quan đến thời Lý 2. Học liệu: KHBH, tư liệu liên quan đến thời Lý như về : Lý Công Uẩn, Hoàng thành III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HOẠT ĐỘNG 1. KHỞI ĐỘNG/MỞ ĐẦU a. Mục tiêu: Đưa học sinh vào tìm hiểu nội dung bài học, tạo tâm thế hứng thú cho HS đi vào tìm hiểu bài mới. b. Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK, trả lời câu hỏi của giáo viên. c. Sản phẩm: HS nhớ lại kiến thức đã được học và vận dụng kiến thức của bản thân trả lời câu hỏi GV đưa ra. d. Tổ chức thực hiện: Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh: Hãy trả lời câu hỏi sau: ? Năm 1009, nhà Lý được thành lập. Không lâu sau khi lên ngôi. Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư về Đại La. Sự kiện này có ý nghĩa như thế nào đổi với lịch sử dân tộc? Nhà Lý đã làm những gì để xây dựng và phát triền đất nước? Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Làm việc cá nhân Bước 3: Báo cáo kết quả. - HS trình bày - HS khác nhận xét. Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện. GV nhận xét, dẫn dắt vào bài HOẠT ĐỘNG 2. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI 1. Nhà Lý thành lập và định đô ở Thăng Long a. Mục tiêu: 2 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
3. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 - Trình bày được những nét chính về sự thành lập nhà Lý. - Đánh giá ý nghĩa của sự kiện dời đô ra Đại La của Lý Công Uẩn. b. Nội dung hoạt động - HS đọc thông tin SGK, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi + Nhà Lý thành lập như thế nào? + Khai thác tư liệu 1, tìm những từ, cụm từ miêu tả về thành Đại La? Những thông tin đó chứng tỏ điều gì về vùng đất này? Từ đó, hãy cho biết ý nghĩa của sự kiện dời đô của Lý Công Uẩn. c. Sản phẩm học tập: câu trả lời của học sinh d.Tổ chức thực hiện: HĐ của GV & HS Sản phẩm dự kiến Sản phẩm dự kiến ( HS Khuyết tật) * Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ cho 1. Nhà Lý thành lập . Nhà Lý thành lập học sinh: và định đô ở Thăng và định đô ở GV yêu cầu HS đọc SGK Mục 1/tr52,53 Long Thăng Long thảo luận cặp đôi trong thời gian 8 - Sự thành lập nhà Lý: - Sự thành lập nhà phút thực hiện nhiệm vụ sau: Cuối năm 1009, Lê Lý: Cuối năm 1. Nhà Lý được thành lập như thế nào? Long Đĩnh mất. Giới 1009, Lê Long 2.Khai thác tư liệu 1, tìm những cụm từ sư sãi và các đại thần Đĩnh mất. Giới sư miêu tả thành Đại La. Những thông tin trong triều đã tôn Lý sãi và các đại thần đó chứng tỏ điều gì về vùng đất này? Công Uẩn lên ngôi trong triều đã tôn Từ đó cho biết ý nghĩa của sự kiện rời vua. Nhà Lý được Lý Công Uẩn lên đô? thành lập. ngôi vua. Nhà Lý Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ - Năm 1010, Lý Công được thành lập. - Làm việc cá nhân Uẩn đặt niên hiệu là - Năm 1010, Lý - Trao đổi với bạn, thống nhất ý kiến Thuận Thiên và quyết Công Uẩn đặt niên Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận định dời đô về Đại La hiệu là Thuận - Đại diện cặp đôi trình bày (Hà Nội ngày nay), Thiên và quyết - Đại diện cặp đôi khác nhận xét. đổi tên là Thăng định dời đô về Đại Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện. Long; năm 1054 đổi La (Hà Nội ngày - GV nhận xét đánh giá quá trình thực tên nước là Đại Việt. nay), đổi tên là hiện nhiệm vụ của học sinh về thái độ, Ở khu vực trung tầm, Thăng Long; năm tinh thần học tập, khả năng giao tiếp, nhà Lý đã xây dựng 1054 đổi tên nước trình bày, kết quả học tập nhiếu cung điện làm là Đại Việt. Gv chốt kiến thức và mở rộng: nơi ở và làm việc của - Những từ/cụm từ miêu tả về thành vua và triều đình, nơi Đại La: ở giữa khu vực trời đất, có thế ở của hoàng gia. Bên rồng cuộn hổ ngồi, vị trí giữa Nam Bắc ngoài là khu vực 3 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
4. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 Đông Tây, tiện hình thế nhìn sông dựa buôn bán, làm ăn của núi, địa thế rộng mà bẳng phẳng, đất dân chúng. cao, sáng sủa, muôn vật phồn thịnh, phong phú, thắng địa, tụ hội trọng hội, kinh sư muôn đời,... Từ đó, chứng tỏ đầy là vùng đất có địa thế rất thuận lợi để xây dựng đất nước lầu dài. - Ý nghĩa: Đây là quyết định sáng suốt của Lý Công Uẩn, đã chuyển vị thế đất nước từ phòng thủ sang thế phát triển lâu dài, đặt nền móng cho việc xây dựng kinh đô Thăng Long trở thành đô thị phát triển thịnh vượng, là trung tâm của đất nước về sau, mở ra bước ngoặt mới cho sự phát triển của dân tộc. Nhà Lý cho xây dựng một số cung điện, thành luỹ,... và đến thời kì này Hoàng thành Thăng Long được hoàn chỉnh với ba vòng thành, thể hiện sự phát triển của Đại Việt thời Lý. Gv: Mở rộng ? Dựa phần sưu tầm tư liệu, em hãy nêu hiểu biết của em về Lý Công Uẩn? HS: Lý Công Uẩn quê ở châu cổ Pháp (Từ Sơn - Bắc Ninh). Thuở nhỏ, ông theo học sư Vạn Hạnh. Khi Vạn Hạnh vào Kinh đô Hoa Lư đã đưa ông đi theo. Sau này, Lý Công Uẩn làm quan trong triều Tiền Lê giữ đến chức Điện tiền Chi huy sứ, chỉ huy cầm quân. Là người có tài đức nên ông được triều thần rất quý trọng. Gv giới thiệu thêm về Lý Công Uẩn. ? Em hiểu gì về tên Thăng Long. HS: Thăng Long có nghĩa là rồng bay lên. Gv mở rộng thêm: GV yêu cầu HS quan sát H1, H2 giới thiệu - Hình 1. Tượng đài vua Lý Thái Tổ (Hà Nội): Đây là công trình văn hoá trọng điểm chào mừng 50 năm giải phóng Thủ đô và kỉ niệm 1030 năm ngày sinh Lý Thái Tổ, khắc hoạ hình tượng người có công khởi lập và tạo dựng nên mảnh đất ngàn năm văn hiến - vua Lý Thái Tổ, đầu đội mũ bình thiên, tay phải cầm Chiếu dời đô, tay trái chỉ xuống nơi định đô. Tượng được đặt trên đài hình bát giác (tượng trưng cho tám hướng), phần trên đài cách điệu hình bốn cổng thành Hà Nội, phần bệ gồm ba bậc thếm tượng trưng cho thiên thời - địa lợi - nhân hoà, những yếu tố làm cơ sở để vua Lý Thái Tổ đặt niên hiệu Thuận Thiên. Xung quanh cầu chuyện vế tượng đài Lý Thái Tổ có rất nhiếu điều thú vị như con số 214 chữ trong 4 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
5. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 Chiếu dời đô ứng với 214 năm nhà Lý trị vì thiên hạ. - Hình 2. Sơ đồ phục dựng Cấm thành trong Hoàng thành Thăng Long: Từ năm 2011, Viện Nghiên cứu Kinh thành bắt đầu nghiên cứu phục dựng bằng công nghệ 3D hoàng cung Thăng Long thời nhà Lý, dựa trên vết tích khảo cổ học, quy mô kiến trúc, tư liệu lịch sử, so sánh với cung điện cổ các nước Á Đông như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Năm 2016, hoàng cung Thăng Long được phục dựng thành công bước đầu. Đến nay, toàn bộ chi tiết, công trình đã được phục dựng 3D thành công, gồm 64 kiến trúc; 38 cung điện và hành lang; 26 lầu lục giác cùng tường bao, đường đi và cổng ra vào. Điếu này đã chứng tỏ hoàng cung thời Lý được quy hoạch bài bản, khoa học, được xây dựng nguy nga với nhiều kiến trúc gỗ lớn, không thua kém cung điện nổi tiếng ở châu Á với những nét đặc sắc riêng biệt, nhất là mái được trang trí ngói ầm dương, ngói ống có diềm gắn hình lá đề. Bờ rào tường bao lợp ngói nóc, trang trí rồng, phượng. -Tư liệu 1 trích trong Chiếu dời đô của Lý Công Uẩn miêu tả về thế địa linh nhân kiệt của thành Đại La - cũng là lí do để Lý Công Uẩn dời đô. 2. Tình hình chính trị a. Mục tiêu: HS trình bày được những nét chính về tình hình chính trị thời Lý: bộ máy chính quyền ở trung ương và địa phương; pháp luật, quân đội, chính sách đối nội, đối ngoại b. Nội dung: HS đọc thông tin SGK trang 55 mục 2, hoàn thành phiếu học tập sau: (1) ? Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương dưới thời Lý? (2) ? Nêu nét chính về pháp luật , quân đội thời Lý? (3) ? Nêu nét chính về chính sánh đối ngoại, đối nội thời Lý? c. Sản phẩm học tập: Phiếu học tập của học sinh d. Tổ chức thực hiện: HĐ của GV &HS Sản phẩm dự kiến Sản phẩm dự kiến ( HS Khuyết tật) Nhiệm vụ 1.Tổ chức chính quyền 2. Tình hình chính trị 2. Tình hình *Bước 1: GV giao nhiệm vụ: a.Tổ chức chính quyền chính trị - GV yêu cầu HS tiến hành thảo luận * Sơ đồ ( Phụ lục) a.Tổ chức chính nhóm đôi thời gian: 5 phút thực hiện * Nhận xét: quyền nhiệm vụ: - Tổ chức bộ máy nhà b.Xây dựng 1. Nhà Lý đã xây dựng hệ thống chính nước quy củ, hoàn pháp luật và quyền như thế nào thiện nhất từ trước quân đội 2. Vẽ sơ đồ tổ chức chính quyền thời đến lúc bấy giờ. - Pháp luật: Lý - Được tổ chức từ Năm 1042, nhà 5 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
6. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 3. Em có nhận xét gì về hệ thống trung ương đến địa Lý ban hành bộ chính quyền thời Lý? phương khá chặt chẽ, luật Hình thư. Bước 2: Hs thực hiện nhiệm vụ: có hệ thống. - Quân đội: - Làm việc cá nhân, trao đổi, thống - Các cơ quan nhà + Gồm 2 bộ nhất với bạn trong cặp nước chuyên phụ trách phận: Cấm - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ học một công việc cụ thể, quân và quân sinh rõ ràng trên nhiều lĩnh địa phương, có Bước 3:Báo cáo kết quả thảo luận vực: quân sự, kinh tế, quân bộ và - GV gọi đại diện 1 vài cá nhân lên văn hóa, giáo dục quân thuỷ. trình bầy trình bày + Thực hiện - Hs trình bầy, hs nhóm khác nhận xét, chính sách “ bổ sung Ngụ binh ư Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện. nông - GV nhận xét đánh giá quá trình c. Chính sách thực hiện nhiệm vụ của học sinh về đối nội và đối thái độ, tinh thần học tập, khả năng ngoại giao tiếp, trình bày, kết quả học tập b.Xây dựng pháp luật - Củng cố khối - Gv: Ở thời Lý, khi 1 Hoàng Tử được và quân đội đoàn kết dân chọn nối ngôi, vua Lý bắt người đó - Pháp luật: tộc. phải ra ngoài thành để tìm hiểu cuộc Năm 1042, nhà Lý ban - Đặt quan hệ sông nhân dân..... hành bộ luật Hình thư. ngoại giao bình - Gv: Để tưởng nhớ tới công lao to lớn - Quân đội: thường với nhà của ông, nhân dân ta đã lập tượng đài + Gồm 2 bộ phận: Cấm Tống, Cham- pa ông ở: Hà Nội, cố đô Hoa Lư... quân và quân địa - Kiên quyết Nhiệm vụ 2.Xây dựng pháp luật và phương, có quân bộ và bảo toàn lãnh quân đội quân thuỷ. thổ. *Bước 1: GV giao nhiệm vụ: + Thực hiện chính sách - GV yêu cầu HS đọc mục 2b tiến hành “ Ngụ binh ư nông làm việc cá nhân thực hiện nhiệm vụ: 1. Nhà Lý đã xây dựng pháp luật và quân đội như thế nào? Bước 2: Hs thực hiện nhiệm vụ: - Làm việc cá nhân. - GV quan sát, hướng dẫn Bước 3:Báo cáo kết quả: - GV gọi Hs trình bày + Hs trình bầy, Hs khác nhận xét, bổ sung 6 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
7. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện GV nhận xét, đánh giá, bổ sung, chốt kiến thức Gv mở rộng ? Em biết gì về bộ luật Hình thư? - HS: Trả lời: - Gv: Bổ sung: ( tài liệu) + Bộ Hình thư là bộ luật thành văn đầu tiên của nhà nước quân chủ Việt Nam. + Bộ luật Hình thư ra đời thay thế cho các quy chế, luật lệ, chiếu chỉ trước đó. + Pháp luật đặt ra những nội dung, quy định bảo vệ nhà vua và giai cấp thống trị. + Luật pháp thời Lý đã chú ý phát triển sản xuất và quyến lợi của nhân dần, nghiêm cấm việc mổ trộm trầu bò, bảo vệ sản xuất nông nghiệp. + Những người phạm tội sẽ bị xử phạt rất nghiêm khắc. ? Cho biết sự cần thiết và tác dụng của pháp luật? - Luật pháp là cán cân côngbằng xử phạt những kẻ có tội và bảo vệ những người không có tội. Pháp luật có tác dụng to lớn giữ cho xã hội ổn định. Xã hội càng phát triển đòi hỏi luật pháp càng hoàn chỉnh c. Chính sách đối nội - Gv: Ngoài việc ban hành bộ luật Hình và đối ngoại thư ra thì trước điện Long Trì, nhà - Củng cố khối đoàn Vua còn cho để 1 cái chuông lớn đề kết dân tộc. dân kêu oan, đặt hòm đồng giữa sân - Đặt quan hệ ngoại để dân bỏ thư vào đó... giao bình thường với ? Em hiểu thế nào là “cấm quân”, nhà Tống, Cham- pa “quân địa phương”? - Kiên quyết bảo toàn 7 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
8. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 - Cấm quân đặt dưới sự chỉ huy trực lãnh thổ. tiếp của các tướng lĩnh dưới quyền chỉ huy của vua. - Quân địa phương gọi là lộ quân hay sương quân (quân ở phủ, châu) ? Em hiểu thế nào về chính sách " ngụ binh ư nông" của nhà Lý? - Chính sách " ngụ binh ư nông" nghĩa là "gửi binh ở nhà nông", cho quân sĩ luân phiên về cày cấy và thanh niên đăng kí tên vào sổ nhưng vẫn ở nhà sản xuất, khi cần triều đình sẽ điều động. ? Với những chính sách ấy tình hình đất nước ta như thế nào? - Vững vàng ổn định Nhiệm vuj3. Chính sách đối nội và đối ngoại Bước 1: GV giao nhiệm vụ: - GV yêu cầu HS đọc mục 2c, tiến hành làm việc cá nhân thời gian: 4 phút, ghi sản phẩm ra giấy - GV giao nhiệm vụ cho HS ? Em hãy nêu những chính sách đối nội, đối ngoại của nhà Lý? Bước 2: Hs thực hiện nhiệm vụ: - Làm việc cá nhân - GV quan sát, hướng dẫn Bước 3:Báo cáo kết quả: - GV gọi Hs trình bày + Hs trình bầy, Hs khác nhận xét, bổ sung Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện GV nhận xét, đánh giá, bổ sung, chốt kiến thức Gv mở rộng - Chính sách cùa nhà Lý đối với tù trưởng miền núi: gả con gái cho tù 8 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
9. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 trưởng động giáp ở Lạng Châu, lấy con gái của châu mục làm phi: + Đây là biện pháp liên kết bằng hôn nhân nhằm thực hiện chính sách ngoại giao mềm dẻo để thu phục các tù trưởng. Nhưng nhà Lý cũng kiên quyết trấn áp những thế lực có ý định tách khỏi Đại Việt. + Thông qua những chính sách trên, vua Lý nắm đất, nắm dân miền biên ải, đồng thời thắt chặt khối đoàn kết các dần tộc, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của triếu đình. - Đặt quan hệ ngoại giao bình thường với nhà Tống, Cham- pa. Kiên quyết bảo toàn lãnh thổ. + GV hướng dẫn HS phân tích vị trí nước ta với Chăm-pa và Chân Lạp, đặc biệt với nhà Tống - nước láng giếng nằm tiếp giáp với nước ta, nước lớn hùng mạnh hơn ta, lại đã từng đô hộ thống trị nước ta hàng nghìn năm,... Do đó, quan hệ giữa nước ta với Trung Quốc là mối quan hệ có ý nghĩa sống còn. Vì thế ngay từ khi mới giành lại được quyến độc lập, Ngô Quyền (sau đó là triều Đinh - Tiền Lê) đã hết sức chú trọng giữ mối bang giao hoà hiếu với Trung Quốc. Nhà Lý tiếp thu truyến thống đó và cũng tiến hành những công việc nhằm giữ mối hoà hiếu lầu dài. Nhưng để duy trì mối bang giao với các nước láng giếng, nhà Lý đã thực hiện một nguyên tắc không thể nhân nhượng, đó là chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Nếu nguyên tắc này bị vi phạm, nhà Lý sẽ sai sứ sang kiên quyết đòi lại, thậm 9 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
10. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 chí cử quần đánh trả. Cuộc kháng chiến chống Tống 1075 - 1077 (sẽ học ở những tiết sau); cuộc đánh trả quần Chăm-pa năm 1068 (Năm 1068, để chuẩn bị xâm lược Đại Việt, nhà Tống đã xúi giục Chăm-pa đánh Đại Việt hòng làm suy yếu lực lượng của Đại Việt. Nhà Lý đã chủ động đánh bại cuộc tiến công đó của Chăm-pa, ổn định biên giới phía nam) đã thể hiện ý chí đó của nhà Lý. ?Theo em chủ trương và việc làm của nhà Lý đối với tù trưởng dân tộc miền núi để lại bài học lịch sử gì đối với nước ta hiện nay? Chủ trương và việc làm của nhà Lý đối với tù trưởng dân tộc miền núi để lại bài học: Về tinh thần đoàn kết các dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Tin tưởng, trao quyền xây dựng và bảo vệ quê hương cho đồng bào các dân tộc miền núi Phụ lục : Sơ đồ tổ chức chính quyền: * Bộ máy chính quyền TW: Vua Quan đại thần Quan văn Quan võ * Bộ máy chính quyền địa phương: Lộ, phủ ( 24 lộ, phủ) ( Huyện 10 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
11. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 Hương, xã Hương, xã 3. Tình hình kinh tế, xã hội a. Tình hình kinh tế a. Mục tiêu: - Trình bày được những nét chính về kinh tế thời Lý; nhận xét, đánh giá về những chính sách kinh tế của nhà Lý. - Trình bày được những nét chính về xã hội Đại Việt thời Lý - Tìm hiểu lịch sử qua việc sử dụng tài liệu trong học tập lịch sử b. Nội dung hoạt động - Hs đọc thông tin SGK mục 3/trang 55,56, quan sát hình ảnh và thảo luận trả lời câu hỏi sau: 1. Trình bày nét chính về tình hình kinh tế thời Lý. 2. Em có nhận xét gì về các chính sách của nhà Lý trong phát triển kinh tế? Những chính sách đó tác dụng gì? c.Sản phẩm học tập: câu trả lời của học sinh d.Tổ chức hoạt động: HĐ của GV & HS Sản phẩm dự kiến Sản phẩm dự kiến ( HS Khuyết tật) a. Tình hình kinh tế 3. Tình hình kinh tế, xã 3. Tình hình kinh Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ hội tế, xã hội cho học sinh: a. Tình hình kinh tế a. Tình hình kinh Gv tổ chức cho hs thảo luận 4 - Nông nghiệp: Nhà Lý tế nhóm thực hiện nhiếu biện Có bước phát triển ( cá nhân 3p, nhóm 7p) thực pháp thúc đầy sản xuất b. Tình hình xã hội hiện nhiệm vụ sau nông nghiệp phát triển, - Xã hội có xu 1. Trình bày nét chính về tình mùa màng bội thu: hướng phân hoá hơn: hình kinh tế thời Lý. chính sách “ngụ binh ư 2. Em có nhận xét gì về các nông”, cày tịch điền, chính sách của nhà Lý trong bảo vệ trầu bò, khai phát triển kinh tế? Những chính khẩn đất hoang, đào sách đó tác dụng gì? kênh mương,... Kinh tế Chính sách - Thủ công nghiệp: Thủ Nông nghiệp công nghiệp thời kì này Thủ công khá phát triển, bao gốm nghiệp hai bộ phận: thủ công Thương nghiệp nhà nước và thủ 11 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
12. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 nghiệp công nghiệp nhân dần. Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ - Thương nghiệp: - Hs làm việc cá nhân/ Trao đổi + Ở các địa phương, với bạn trong nhóm, thống hình thành các chợ, các nhất ý kiến hoàn thành phiếu trung tầm trao đổi hàng học tập hoá. - Gv quan sát, hỗ trợ học sinh + Quan hệ buôn bán Bước 3: Học sinh báo cáo kết giữa Đại Việt với Trung quả. Quốc khá phát triển, - Gv gọi đại diện nhóm trình nhiều chợ ở vùng biên bày giới được hình thành. - Đại diện trình bầy, hs nhóm Cảng biển Vần Đồn trở khác nhận xét, bổ sung thành nơi buôn bán với Bước 4: Ðánh giá kết quả thực nước ngoài tấp nập, hiện. sầm uất. - GV nhận xét đánh giá quá => Những chính sách trình thực hiện nhiệm vụ của của nhà Lý rất tiến bộ, học sinh về thái độ, tinh thần thể hiện sự chăm lo, học tập, khả năng giao tiếp, quan tâm của các vua trình bày, kết quả học tập thời Lý đến đời sống - Chốt kiến thức nhân dân. b. Tình hình xã hội - Tác dụng: Thúc đẩy Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ sản xuất, kinh tế phát cho học sinh: triển. - GV yêu cầu hs làm việc cá nhân Đọc thông tin SGK Mục 3b/tr,55 ? Trình bày nét chính vê tình b. Tình hình xã hội hình xã hội Đại Việt thời Lý - Xã hội có xu hướng Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ phân hoá hơn: - Làm việc cá nhân, đọc thông + Tầng lớp quý tộc (vua, tin và trả lời câu hỏi quan) có nhiều đặc Bước 3: Học sinh báo cáo kết quyền. quả. + Một số ít dân thường - Gv gọi học sinh trình bầy có nhiều ruộng đất trở - HS trình bày kết quả, Hs khác thành địa chủ. nhận xét, bổ sung + Nông dân chiếm đa số 12 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
13. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 Bước 4: Ðánh giá kết quả thực trong dân cư, nhận hiện. ruộng đất công làng xã - GV nhận xét đánh giá quá để cày cấy và nộp thuế, trình thực hiện nhiệm vụ của thực hiện nghĩa vụ với học sinh về thái độ, tinh thần nhà nước; một số phải học tập, khả năng giao tiếp và lĩnh canh ruộng đất và kết quả nộp tô cho địa chủ. - Chốt kiến thức + Thợ thủ công và thương nhân khá đông đảo. + Nô tì có địa vị thấp kém nhất, phục vụ trong triều đình và gia đình quan lại. Gv phân tích, mở rộng: ? Trong nông nghiệp, một trong những chính sách khuyến khích nông nghiệp của nhà Lý đó là “cày tịch điền”. Vậy em đã biết gì về lễ “tịch điền”? - HS:Lễ hội tịch điền có từ thời tiền Lê (dưới thời Lê Hoàn), được tổ chức ở xã Đọi Sơn (Duy Tiên- Hà Nam) . - GV bổ sung: Lịch sử ghi lại: mùa xuân năm 987, lần đầu tiên vua Lê Đại Hành cùng văn võ bá quan cày ruộng ở Đọi Sơn và bắt được chum vàng, năm 988 cày ở Bàn Hải bắt được chum bạc, vì thế những thửa ruộng này còn được gọi là Kim Ngân Điền. Từ đó, hàng năm vào đầu xuân, nhà vua ra đồng cày ruộng, làm Lễ tịch điền (đích thân vua xuống đi cày ruộng), cầu được mùa và các triều đại sau đó đều duy trì nghi lễ cày tịch điền với các hình thức khác nhau [3]. Đến triều Nguyễn, lễ tịch điền có nhiều "niêm luật" cụ thể, được tổ chức quy mô, do bộ lễ chủ trì nhưng lễ này cũng chấm dứt dưới thời vua Khải Định . Sau một thời gian dài gián đoạn, từ năm 2009, phong tục tốt đẹp này được phục hồi lại. Vào năm 2010, lần đầu tiên chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết cũng đã đến mặc áo nông dân cầm cày thực hiện nghi lễ tịch điền Đọi Sơn . Lễ tịch điền không chỉ mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện sự quan tâm của các vị vua đối với người nông dân mà còn tuyên truyền, giáo dục các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, lòng biết ơn tiền nhân, tích cực phát triển sản xuất nông nghiệp. Bởi thế, mỗi người dân Hà Nam nói riêng, Việt Nam nói chung cần phát huy truyền thống thi đua lao động, sản xuất, phát triển kinh tế trên chính mảnh đất quê hương mình. ? GV yêu cầu HS quan sát H3, H4 giới thiệu: Hình 3. Ấm gốm hoa nâu thời Lý: Đổ gốm men hoa nâu là một dòng gốm độc đáo trong truyến thống chế tạo gốm Việt Nam. Với đặc điểm dùng màu nâu để trang 13 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
14. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 trí, đồ gốm hoa nâu có cốt dày dặn, phù hợp với kĩ thuật trang trí tạo bằng nét khắc chìm và tô nâu trên nền men ngà. Hoạ tiết trang trí được sắp xếp thành những mảng to trên nền thoáng trở thành phong cách trang trí tiêu biểu. Bên cạnh đó còn có những trang trí màu nâu trên men trắng như một gạch nối với dòng gốm hoa lam. Hơn nữa trang trí nổi theo phong cách phù điêu cũng góp phần làm phong phú và tăng thêm tính hoành tráng cho sản phẩm gốm hoa nâu. Hoa văn trang trí trên gốm hoa nâu không chỉ có chủ đề Phật giáo, Đạo giáo mà còn phần nào phản ánh cuộc sống con người và thiên nhiên. - Hình 4. Đồng tiền Thuận Thiên đại bảo: Tuy nhiều bộ sử không chép về việc Lý Thái Tổ cho đúc tiến, nhưng trong lịch sử, chỉ có hai vị vua lấy niên hiệu là Thuận Thiên, đó là Lý Thái Tổ và Lê Thái Tổ. Và có hai đồng tiền của nước Việt được ra đời trong hai thời kì đó là Thuận Thiên đại bảo và Thuận Thiên nguyên bảo (loại nhỏ). Thuận Thiên đại bảo hiếm gặp và chỉ xuất hiện trong các di tích thời Lý - Trần hoặc lẫn với các đổng tiền khác thời Lý - Trần. Trong khi đó, ở các di tích thời Lê chưa lần nào gặp loại tiền này, mà chỉ gặp Thuận Thiên nguyên bảo. Ngoài ra, cách khắc ba chữ “Thuận”, “Thiên” và “bảo” ở hai loại tiền này có sự khác biệt rất lớn. Bởi vậy, nhiều nhà nghiên cứu nhất trí phân loại: Thuận Thiên đại bảo là tiền được đúc dưới thời Lý Thái Tổ, còn Thuận Thiên nguyên bảo là tiến được đúc dưới thời Lê Thái Tổ. Đồng tiền Thuận Thiên đại bảo có đường kính từ 24 mm đến 25,5 mm. Trên lưng đồng tiến này có chữ “nguyệt”. Bề mặt tiền có in bốn chữ Hán “Thuận Thiên đại bảo”. ? Đoạn tư liệu 3 trích trong Đại Việt sử ký toàn thư cho em biết gì về tơ lụa thời Lý? - Tư liệu 3 trích trong Đại Việt sử ký toàn thư chứng tỏ hàng tơ lụa của Đại Việt thời Lý đã có sự phát triển vượt bậc. Trong nước có nhiếu thợ thủ công giỏi, khéo tay làm ra các loại gấm vóc không thua kém gì so với gấm vóc của nhà Tống. ? Nhận xét chung của em về nền kinh tế Đại Việt thời Lý? - Rất phát triển. 4. Tình hình văn hóa, giáo dục a) Mục tiêu: HS mô tả và giới thiệu được những thành tựu tiêu biểu về văn hóa, giáo dục. b) Nội dung: - GV sử dụng KT khăn phủ bàn cho HS thảo luận và KT đặt câu hỏi để hỏi. Nhóm 1,2: Tìm hiểu về tôn giáo thời Lý. Nhóm 3,4: Tìm hiểu về văn học, nghệ thuật thời Lý. Nhóm 5,6: Tìm hiểu về giáo dục thời Lý. - Hs làm việc cá nhân, làm việc nhóm và trình bày sản phẩm. c) Sản phẩm: Câu trả lời và sản phẩm nhóm của HS 14 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
15. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 d) Tổ chức thực hiện: HĐ của GV & HS Sản phẩm dự kiến Sản phẩm dự kiến ( HS Khuyết tật) Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 4. Tình hình văn hóa, giáo 4. Tình hình văn (GV) dục hóa, giáo dục - Chia lớp ra làm 3 nhóm thảo a. Tôn giáo a. Tôn giáo luận 10p( cá nhân 3p, nhóm 7p) - Phật giáo được các vua Lý - Phật giáo được các và giao nhiệm vụ: tôn sùng và truyền bá rộng vua Lý tôn sùng và Nhóm 1,2: Tìm hiểu về tôn giáo rãi trong nhân dân. Nho truyền bá rộng rãi thời Lý. giáo bắt đầu được mở trong nhân dân. Nho Nhóm 3,4: Tìm hiểu về văn học, rộng và ngày càng có vai giáo bắt đầu được nghệ thuật thời Lý. trò trong xã hội. Đạo giáo mở rộng và ngày Nhóm 5,6: Tìm hiểu về giáo dục cũng khá thịnh hành, được càng có vai trò trong thời Lý kết hợp với các tín ngưỡng xã hội. Đạo giáo Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ dân gian. cũng khá thịnh hành HS: Làm việc cá nhân, ghi kết Nhà Lý đã dựng đền "Đồ b. Văn học, nghệ quả ra phiếu cá nhân. đại thành hoàng", đền thuật - Thảo luận nhóm và ghi kết quả "Đồng cổ" (trống đồng), - Văn học chữ Hán ra phiếu học tập nhóm hoặc bài đền thờ Hai Bà Trưng, đền bước đầu phát triển. trình chiếu (phần việc của nhóm thờ Phùng Hưng, đền c. Giáo dục: mình làm). thờ Phạm Cự Lạng ở kinh Bước đầu phát triển GV hướng dẫn HS thảo luận, thành Thăng Long; nâng lễ theo dõi, hỗ trợ cho HS (nếu HS thờ thần Phù Đổng Thiên gặp khó khăn). Vương lên tầm quốc gia. Bước 3: Báo cáo, thảo luận Các tục thờ nguyên thủy GV: "vạn vật hữu linh" vẫn còn - Yêu cầu đại diện của 3 nhóm nhiều. Triều đình cũng lên trình bày. tham gia vào đời sống tín - Hướng dẫn HS trình bày (nếu ngưỡng với dân gian. cần). =>Phật giáo thời Lý đã HS: đóng góp vào việc xây - Đại diện nhóm lên bày sản dựng nền văn minh Đại phẩm. Việt thịnh trị trong hơn hai - Các nhóm khác theo dõi, quan thế kỷ. Bởi vì về cả phương sát, nhận xét, bổ sung (nếu cần) diện tinh thần và phương cho nhóm bạn. diện vật chất, ảnh hưởng Bước 4: Ðánh giá kết quả thực của Phật giáo giai đoạn 15 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
16. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 hiện. này là quá rõ trên tất cả - GV nhận xét thái độ và kết quả các hoạt động trong làm việc của từng nhóm, chỉ ra nước... những ưu điểm và hạn chế trong b. Văn học, nghệ thuật HĐ nhóm của HS. - Văn học chữ Hán bước - GV chốt kiến thức: đầu phát triển. Một sổ bài GV hỏi bổ sung: Vậy việc xây thơ bằng chữ Hán nổi dựng Vãn Miếu - Quốc Tử Giám tiếng như Nam quốc sơn và mở khoa thi đầu tiên có ý hà đã khẳng định quyền nghĩa như thế nào? độc lập của dân tộc, nhân Việc xây dựng Văn Miếu - Quốc dần ta; Tử Giám và mở khoa thi, đánh - Hát chèo, múa rối nước, dấu sự ra đời của nền giáo dục các trò chơi dân Đại Việt, đã chứng tỏ ý thức đào gian được ưa chuộng. tạo, bổi dưỡng nhân tài, thể hiện -Một số công trình kiến truyền thống hiếu học của nhân trúc có quy mô lớn như: dần ta. Từ đó góp phần quan Cấm thành, chùa Một Cột. trọng để giữ gìn và củng cố độc Trình độ điêu khắc tinh vi. lập cho quốc gia, xây dựng văn Các công trình đó thể hiện hoá dân tộc. rõ nét đặc điểm cùa nghệ GV nhấn mạnh: Sự phát triển thuật thời Lý như ngói úp đổng đều của các mặt kinh tế, xã trang trí chim phượng hội, văn hoá, nghệ thuật của bằng đất nung thời Lý,... nhân dân ta thời Lý đã khẳng c. Giáo dục: định khả năng xây dựng nền độc - Năm 1070, Nhà Lý dựng lập: sự phát triển nền văn hoá Văn Miếu ở Thăng Long để dân tộc - văn hoá Thăng Long thờ Khổng Tử và là nơi dạy học cho các con vua. - Năm 1075, khoa thi đầu tiên được mở để tuyển chọn quan lại. - Năm 1076, mở Quốc tử giám cho con em quý tộc đến học. Sau đó, nhà Lý mở rộng cho con em quan lại và những người giỏi trong nước vào đây học tập. 16 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
17. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 - Tổ chức một số kì thi. => Nhà Lý đã quan tâm đến giáo dục, khoa cử, song chế độ thi cử chưa có nền nếp, quy củ, khi nào nhà nước có nhu cầu mới mở khoa thi. HOẠT ĐỘNG 3. LUYỆN TẬP a) Mục tiêu: Vận dụng kiến thức của bài học vào việc làm bài tập cụ thể b) Nội dung: HS suy nghĩ cá nhân làm bài tập của GV giao c) Sản phẩm: Bài làm của học sinh. d) Tổ chức thực hiện Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên giao bài tập cho HS Câu 1. Lập sơ đồ tư duy thể hiện những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội thời Lý. Câu 2. So sánh và nêu được điểm khác của bộ máy nhà nước thời Lý so với thời Đinh - Tiền Lê. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - HS xác định yêu cầu của bài tập và suy nghĩ cá nhân để làm bài tập - GV hướng dẫn cho HS tìm hiểu yêu cầu và làm bài tập Bước 3: Báo cáo kết quả - GV yêu cầu HS trình bày sản phẩm của mình. - HS trình bày, theo dõi, nhận xét, đánh giá và bổ sung cho bài của bạn (nếu cần). Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện: GV nhận xét bài làm của HS. Chính quyển được xây dựng hoàn chỉnh hơn từ trung ương đến địa phương. Ở địa phương các cấp hành chính được lập ra quy củ hơn, cấp bậc rõ ràng hơn. Qua việc xây dựng bộ máy nhà nước hoàn chỉnh hơn chứng tỏ nhà Lý đã thiết lập chính quyển quần chủ lên một tầm cao mới. HOẠT ĐỘNG 4. VẬN DỤNG a) Mục tiêu: Củng cố và mở rộng kiến thức nội dung của bài học cho HS b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ, HS thực hiện nhiệm vụ. c) Sản phẩm: Bài tìm hiểu của HS d) Tổ chức thực hiện Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: (GV giao bài tập về nhà cho học sinh) Hãy sưu tầm từ sách, báo, internet về một thành tựu văn hoá, giáo dục tiêu biểu để viết đoạn văn giới thiệu. Có thể lựa chọn các thành tựu khác nhau nhưng khi trình bày cần đảm bảo được những nội dung sau: - Tên thành tựu. - Lịch sử, nguồn gốc (ai xây dựng, ai sáng lập,...). 17 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo
18. KHBD Lịch sử 7 Năm học 2022-2023 - Giá trị của thành tựu đó. - Dấu ấn còn lại và liên hệ với ngày nay. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ HS thực hiện nhiệm vụ tại nhà theo hướng dẫn của giáo viên Bước 3: Báo cáo kết quả - GV hướng dẫn các em cách nộp sản phẩm cho GV sau khi hoàn thành. - HS làm bài tập ra giấy và nộp lại cho GV. Bước 4: Ðánh giá kết quả thực hiện Nhận xét ý thức làm bài của HS, nhắc nhở những HS không nộp bài hoặc nộp bài không đúng qui định (nếu có). 18 Giáo viên: Lê Thị Kim Chi Tổ KHXH Trường THCS Trần Hưng Đạo